Wat doet een kraamverzorgster?

De eerste dagen na de bevalling komt de kraamverzorgende langs. Wat zijn precies de taken van de kraamverzorgende?

Kraamzorg en controle

In Nederland is het eigenlijk vanzelfsprekend: als je een baby krijgt, komt er tijdens de kraamweek een kraamverzorgster in huis om je te helpen. Maar kraamzorg zoals wij dat hier kennen, is uniek in de wereld. Er is geen ander land ter wereld waar vrouwen een kraamverzorgende krijgen die hen ondersteunt tijdens het kraambed.

Tijdens de kraamweek leer je van de kraamverzorgende hoe je je baby het beste kunt verzorgen. Als je borstvoeding wilt geven, kan ze je daar ook bij helpen. Een kraamverzorgende blijft ongeveer acht dagen na de bevalling. Soms langer, in overleg, als er bijvoorbeeld complicaties zijn opgetreden, de baby niet snel genoeg aankomt of de borstvoeding niet goed verloopt.

Tip: Leg alles rondom de geboorte en kraamweek vast in dit mooie geboorteboek

Wanneer komt de kraamzorg?

Op welk moment de kraamverzorgster precies komt, hangt ervan af of je thuis of in het ziekenhuis bevalt. Bij een thuisbevalling roept de verloskundige de kraamzorg tijdens de laatste centimeters ontsluiting op om haar te assisteren bij de bevalling. Daarna blijft de kraamverzorgster om jou en de baby te verzorgen, tot zeker twee uur na de bevalling.

Bij een ziekenhuisbevalling gaat dit anders. Als je op medische indicatie bevalt in het ziekenhuis, is je kraamverzorgster niet bij de bevalling aanwezig. Als je poliklinisch bevalt in een geboortecentrum of ziekenhuis, zonder medische indicatie dus, kan de kraamverzorgster wel worden opgeroepen om te assisteren bij de bevalling.

Bij een ziekenhuisbevalling bel je na de geboorte van je baby de kraamzorgorganisatie om te laten weten wanneer de baby is geboren en wanneer je thuis denkt te zijn, zodat de kraamverzorgster op tijd bij jullie thuis kan zijn. Ben je ’s nachts bevallen? Dan is de kans groot dat je kraamverzorgster pas de volgende ochtend komt. Samen maak je hier een afspraak over.

Na een ziekenhuisopname voor een keizersnede geldt: houd de kraamzorgorganisatie op de hoogte van je herstel, wanneer je naar huis mag en spreek samen een moment af dat de kraamverzorgster langskomt.

Hoe lang krijg je kraamzorg?

Hoeveel uur kraamzorg je krijgt, hangt af van jouw situatie.

Het wettelijk minimum is 24 uur, verdeeld over acht dagen.
Standaard wordt er uitgegaan van 49 uur kraamzorg (als je borstvoeding geeft), verdeeld over acht dagen.
Geef je kunstvoeding, dan krijg je meestal standaard 45 uur kraamzorg, verdeeld over acht dagen.
Het maximum aantal uur kraamzorg is 80 uur.

Hoeveel uur jij precies krijgt, wordt afgesproken bij het intakegesprek. Tijdens de kraamweek kan besloten worden om meer uren aan te vragen, als daar een reden voor is. Maar je kunt ook minder uren krijgen: bijvoorbeeld als je na de bevalling een paar dagen in het ziekenhuis hebt doorgebracht of als je zelf graag minder uren kraamzorg wilt.

Lees ook: Kraamzorg regelen en aanvragen, zo doe je dat

Wat doet een kraamverzorgster precies?

Hoeveel uur kraamzorg je ook krijgt, de taken van de kraamverzorgster zijn voor iedere ‘kraamvrouw’ (dat ben jij, de pas bevallen moeder) hetzelfde. In hoofdlijnen houdt het in dat de kraamverzorgster jou en je gezin begeleidt, jou verzorgt en controleert tijdens je herstel, je baby verzorgt en controleert in zijn eerste dagen en jou en je partner alles leert wat je wilt weten over de verzorging van je baby. Het doel is dat jij tijdens de kraamweek goed en rustig kunt herstellen en aan het eind van de kraamweek alles weet om zelfstandig je baby te kunnen verzorgen.

De taken van een kraamverzorgster op een rijtje:

Assisteren bij de (thuis)bevalling

Benodigde spullen klaarleggen voor een thuisbevalling.
Assisteren van de verloskundige bij een thuisbevalling of een poliklinische bevalling in een geboortecentrum of ziekenhuis.
Ondersteuning van jou en je partner.
Bijdragen aan een ontspannen sfeer.
Verzorging van moeder en baby na de bevalling.

Controle en verzorging van de kraamvrouw

Controleren van de grootte van de baarmoeder.
Controleren van afscheiding.
Controleren van urine en ontlasting.
Controleren van de lichaamstemperatuur.
In de gaten houden hoe de kraamvrouw zich geestelijk voelt.
De kraamverzorgster is de eerste week erg belangrijk voor de ondersteuning bij de (borst)voeding.
Helpen met douchen en wassen (als dat nodig is).
De kraamverzorgster rapporteert dagelijks wat de staat van jouw herstel is.

Tip: naast een beval- of geboorteplan, kun je ook een kraamplan maken met je wensen en behoeftes tijdens de kraamtijd. Check hier de handleiding ‘kraamplan schrijven’.

Controle en verzorging van de baby

Controleren of de baby voldoende poept en plast. Lees ook: Babypoep, wat is normaal?
De temperatuur wordt twee keer per dag gecheckt. Je baby moet een lichaamswarmte tussen 36,5 en 37,5 ^oC hebben. Heeft hij het te koud, dan is huid-op-huidcontact de beste manier om de temperatuur hoger te krijgen. Je kunt op bed gaan liggen met je baby in zijn luier op je blote borst en de dekens over jullie heen. Je kunt je baby ook meer kleding aantrekken, met een mutsje op en sokjes aan. Soms kan een kruik in bed ook helpen (lees hier hoe je een kruik veilig gebruikt). Heeft je kind een lichaamswarmte van boven de 37,5 ^oC, houd hem dan in de gaten. Controleer de temperatuur vaker: hij kan verhoging of koorts hebben. Tip: zo neem je de temperatuur op bij een baby.
Ook wordt je baby dagelijks gewogen. Zo checkt de kraamverzorgster of hij goed groeit. De eerste dagen valt een baby altijd een beetje af, daar hoef je dus niet van te schrikken.
De lichamelijke verzorging van de baby kan de kraamverzorgster ook doen: wassen, huid- en nagelverzorging.
Observeren van de ademhaling, motoriek, ogen en huid. De kleur van de baby is belangrijk. Wordt hij niet te geel, is hij mooi doorbloed? Is de huid niet te droog?
Het navelstompje controleren. De navelstomp moet er na een dag of acht afvallen zonder rode plekken op de navel achter te laten. Meer weten: zo verzorg je de navel van een pasgeboren baby.
De algemene indruk van een kind is belangrijk: slaapt hij genoeg, heeft hij een krachtige huil, oogt hij alert en tevreden? De kraamverzorgende kan je leren goed te kijken naar wat je kind nodig heeft. Op den duur leer je zijn huiltjes herkennen. Zo weet je of hij moe of hongerig is, of gewoon even vastgehouden wil worden.
Alle gegevens over de gezondheid van je baby worden ook dagelijks gerapporteerd door de kraamverzorgster.

Lees hier meer over de huidverzorging van je baby.

Voorlichting geven

Informatie geven over borst- en kunstvoeding.
Uitleggen en laten zien hoe je de baby verzorgt: bijvoorbeeld hoe je een luier verschoont of je baby in bad doet.
Informatie geven over het slaapritme van je baby.
Informatie geven over huilen en troosten.
Informatie geven over allergieën en preventie van wiegendood.
Informeren over de veiligheid in huis.
Ook geeft de kraamverzorgster voorlichting over ontzwangeren.

Tip: zo doe je een baby in bad in 10 simpele stappen.

Waarborgen van de hygiëne

Toiletten en badkamer schoonmaken.
Het verschonen van het bed van de kraamvrouw en de baby.
Uitkoken van spenen, flessen en borstkolf.

Observeren, signaleren en rapporteren

De kraamverzorgster observeert de kraamvrouw, de baby en de andere gezinsleden. Als zij problemen of moeilijkheden signaleert, rapporteert ze dat aan de verloskundige, het consultatiebureau en/of de huisarts. Als er problemen optreden, schakelt zij hulp in. De meeste kraamzorginstanties hebben bijvoorbeeld een lactatiekundige in dienst, die tijdens de kraamweek langs kan komen om je extra te begeleiden bij de borstvoeding.

Lees hier wat een lactatiekundige precies doet.

Een luisterend oor bieden

Je kraamverzorgster is eigenlijk ook je ‘coach’ tijdens de kraamweek. Ze kan al je vragen beantwoorden, maar vertel haar ook je zorgen of als je ergens verdrietig over bent. Het is niet erg om je kraamtranen te laten vloeien waar de kraamverzorgster bij is: zij is niet anders gewend. Vertel de kraamverzorgster gerust waar je behoefte aan hebt, zij begrijpt dit als geen ander.

Zorg bieden aan de overige gezinsleden

Hoewel de hoofdtaken van de kraamverzorgster bestaan uit de verzorging van jou en de baby, zal ze ook zorg bieden aan eventuele broertjes of zusjes. Dat betekent niet dat ze ze aankleedt en naar school brengt, dat zal je partner (of iemand anders uit je omgeving) moeten doen. Maar ze kan je kind(eren) wel betrekken bij de verzorging van de baby of samen een spelletje doen, zodat jij even kunt slapen. En als ze voor jou bezig is, zal ze ook gerust een kopje koffie of lunch maken voor je partner. Ze is er kortom voor het hele gezin.

Licht huishoudelijke taken

Daarbij hoort bijvoorbeeld koffie- of theezetten, lunch maken, de kraamwas draaien en het schoonhouden van de babykamer en slaapkamer van de kraamvrouw. Het avondeten klaarmaken valt niet onder de taken van de kraamverzorgster. Toch komt het wel eens voor dat een kraamverzorgster alvast de aardappelen voor je schilt of soep voor je opwarmt. Maar ga daar niet van uit, het is een lief extraatje als je kraamverzorgster dat voor je doet.

Visite opvangen

Komt er kraamvisite langs? De kraamverzorgster kan de visite opvangen en eventueel alvast beschuit met muisjes geven als jij nog bezig bent met borstvoeding of douchen. Ook kan je haar vragen om het bezoek een seintje te geven wanneer het tijd is om te vertrekken, omdat jij en de baby moeten rusten.

Wat doet een kraamverzorgster niet?

Verwacht niet dat de kraamverzorgster je hele huishouden bijhoudt tijdens de kraamweek. Zij is absoluut geen huishoudelijke hulp. Ze hoeft dus niet de ramen te zemen, de keuken te dweilen of je keukenkastjes schoon te maken. Sommige kraamverzorgsters doen zonder problemen een extra klusje in huis, als ze daar tijd voor hebben. Maar ze mag deze taken dus ook weigeren.

De huishoudelijke taken die wél op de takenlijst staan, zijn de taken die nodig zijn om de hygiëne te waarborgen voor moeder en kind: een schone badkamer en toilet, schone bedden, schone flessen voor de baby en het doen van de kraamwas.