Verlatingsangst bij je peuter: herkennen en tips

Wat is verlatingsangst bij je peuter?

Verlatingsangst is – het woord zegt het al – angst om verlaten te worden. Bij jonge kinderen speelt het op als ze gescheiden worden van hun vader of moeder. Bijvoorbeeld als je je kind achterlaat op de opvang of bij een oppas. Het wordt daarom ook wel scheidingsangst genoemd.

Verlatingsangst is vervelend voor je peuter, maar ook voor jou. Het kan lastig zijn om je kind huilend achter te moeten laten bij een juf of oppas. Gelukkig is verlatingsangst vaak van korte duur en is je peuter of kleuter een paar minuten later alweer lekker aan het spelen.

Op welke leeftijd begint verlatingsangst?

Verlatingsangst begint al als baby, vaak tussen de 6 en 9 maanden. De piek ligt tussen de 10 en 18 maanden. Verlatingsangst is meestal volledig verdwenen wanneer je kind 3 jaar oud is. Vanaf 4 jaar kunnen de meeste kinderen zonder veel problemen 'alleen' (in een andere kamer bijvoorbeeld) of bij anderen worden gelaten.

Gaat de verlatingsangst niet over als je kind ouder dan 4 jaar is? Dan kan er sprake zijn van een scheidingsangststoornis. De meeste kinderen die deze angststoornis hebben zijn tussen de 7 en 9 jaar. Als je vindt dat je kind erg angstig is, kun je een afspraak maken met de huisarts, praktijkondersteuner of jeugdarts.

Tip: Kiekeboe spelen met je baby helpt tegen verlatingsangst.

Hoe weet je of je peuter verlatingsangst heeft?

Kun je een of meerdere van onderstaande symptomen aanvinken? Grote kans dat je kind dan verlatingsangst heeft.

• Hard huilen op momenten dat je je peuter ergens achterlaat. Bijvoorbeeld op de kinderopvang of op school.

• Roepen dat ze niet naar de opvang of school willen, of dat ze bij jou willen blijven.

• Sommige kinderen klampen zich vast aan hun moeder of vader als die weg wil gaan.

• Huilen bij het naar bed brengen, of zodra jij de kamer uit loopt.

• Sommige kinderen hebben moeite met alleen in slaap vallen.

• Of ze worden 's nachts wakker om vervolgens, lekker veilig, bij hun ouders in bed te kruipen.

• Dit kan ook gericht zijn op één ouder. Het kan bijvoorbeeld altijd drama zijn als mama hem naar de kinderopvang brengt, terwijl er geen traan vloeit als papa hem afzet.
  
  Lees ook: Voorkeur voor vader of moeder, zo ga je daarmee om

Verschil verlatingsangst bij baby's, peuters en kleuters

Bij baby's is verlatingsangst een normale stap in hun emotionele ontwikkeling. Vanaf dat je baby ongeveer 6 maanden oud is, gaat hij onderscheid maken tussen bekende en onbekende mensen. Ook maakt hij een mentale sprong waardoor hij 'afstand' gaat ervaren.

Het gevolg daarvan is dat een baby bang kan worden als zijn moeder, vader of een andere vertrouwde persoon bij hem weggaat. Baby's realiseren zich nu wel dat jij weg bent, maar snappen nog niet dat je ook weer terug kunt komen. In deze periode kan een baby ook last krijgen van eenkennigheid.

Baby's met verlatingsangst kunnen al paniekerig gaan huilen zodra jij de kamer uit loopt. Of zodra ze een onbekend iemand binnen zien komen. Ook kan het zijn dat ze slecht slapen, omdat ze bang zijn dat jij niet meer terugkomt.

Naarmate je kind ouder wordt, leert hij omgaan met de afstand tussen hemzelf en zijn ouders. Hij leert dat zijn moeder of vader altijd weer terugkomt, nadat ze even weg zijn geweest. Dat kost tijd, maar hoe ouder hij wordt, hoe meer vertrouwen je kind erin krijgt dat jij hem gewoon weer komt ophalen.

Toch kan een kind ook nog op latere leeftijd last hebben van verlatingsangst. Dat is wel iets anders dan de verlatingsangst in de babytijd. Peuters en kleuters weten in principe allang dat jij niet voor altijd verdwijnt. Maar sommige jonge kinderen vinden het gewoon jammer of moeilijk om hun moeder of vader te moeten missen. Er kan ook meer aan de hand zijn, zoals een hechtingsprobleem. Zo herken je hechtingsproblemen.

Heeft jouw kind moeite met afscheid nemen bij school? Hier onze tips.

Verlatingsangst en slapen

Dat baby's last hebben van verlatingsangst tijdens het slapen, is dus goed te verklaren (zie hierboven). Je baby snapt nog niet dat je weer terugkomt nadat je de slaapkamer uit bent gelopen. Bovendien maken baby's veel ontwikkelingen en slaapregressies door. Periodes waarin verlatingsangst vaak om de hoek komt kijken. Maar hoe zit het bij iets oudere kinderen?

Ook je dreumes of peuter kan 's nachts of tijdens z'n dutjes overdag last hebben van verlatingsangst. Hij begrijpt inmiddels wel dat zijn ouders weer terugkomen nadat ze zijn weggegaan, maar echt besef van tijd heeft hij nog niet. Je kind kan dus niet inschatten wanneer je weer terug bent. Bovendien blijft ook je dreumes of peuter zich ontwikkelen. Op sommige momenten is hij daardoor aanhankelijker en heeft hij jou meer nodig, ook 's nachts. Deze momenten liggen minder 'vast' dan bij baby's. Het ene kind kan daardoor rond de 15 maanden een piek hebben in verlatingsangst, het andere rond de 2 jaar.

Overigens kan angst voor het donker op een gegeven moment ook een rol gaan spelen. Dit begint vanaf een jaar of 2. Vanaf die leeftijd ontwikkelt je kind fantasie en verbeelding, en kan hij zich dingen gaan inbeelden.

Wat is de oorzaak van verlatingsangst?

Elke peuter of kleuter heeft weleens een periode waarin hij in meer of mindere mate last heeft van verlatingsangst. Verlatingsangst kan verschillende oorzaken hebben, maar vaak is het niet helemaal duidelijk wat nou precies de oorzaak is.

• Sommige kinderen hebben gewoon meer moeite met het loslaten van hun vertrouwde omgeving en hebben hun ouders graag in de buurt.

• Kinderen weten op deze leeftijd ook dondersgoed dat ze een reactie kunnen krijgen als ze gaan huilen. Soms proberen ze op die manier nog een extra knuffel of kus te krijgen.

• Verlatingsangst kan ook opspelen als je peuter spannende dingen meemaakt. Denk aan een verhuizing of de overstap naar een andere school. Vaak gaat dit vanzelf weer over.

• Het kan ook te maken hebben met het overlijden van iemand in de omgeving van het kind, een scheiding of een andere heftige gebeurtenis.

• Ook een hechtingsprobleem kan ervoor zorgen dat een kind last krijgt van verlatingsangst.

Lees hier meer over de verschillende hechtingsstijlen.

Verlatingsangst door 'onveilige hechting'

Soms kan verlatingsangst wijzen op een hechtingsprobleem bij het kind. Normaal gesproken leren jonge kinderen na verloop van tijd dat hun ouders altijd weer terugkomen nadat ze weg zijn geweest. Maar sommige kinderen leren dat niet. Dat kan gebeuren als een van de ouders (of allebei) veel afwezig is, als de ouders zich onvoorspelbaar gedragen of als het kind z'n ouder(s) een tijd lang heeft moeten missen. Er is dan sprake van 'onveilige hechting'.

Je ziet dit soms bij kinderen die in de couveuse hebben gelegen. Ook kinderen die geadopteerd zijn of kinderen die bij pleegouders opgroeien, zijn soms onveilig gehecht. Daarnaast komt het voor bij kinderen die verwaarloosd zijn of uit een gebroken gezin komen. Onveilige hechting is moeilijk te herkennen. Vermoed je dat hiervan sprake is bij je kind, ga dan naar je huisarts of de GGZ voor advies.

Risico op verlatingsangst als volwassene

Kinderen die onveilig gehecht zijn, lopen een groter risico om ook als volwassene last te houden of te krijgen van verlatingsangst. Tijdens de kindertijd leren kinderen om te gaan met het proces van het weggaan en terugkomen van de ouders. Maar als een kind dit niet goed leert, kan hij daar emotioneel onzeker van worden.

Van die onzekerheid kun je ook als volwassene nog last blijven houden. Als je dan op latere leeftijd iets meemaakt wat je herinnert aan het gedrag van je ouders, kan dat die onzekerheid en verlatingsangst weer opwekken. Dat kan ertoe leiden dat je op volwassen leeftijd last krijgt van bijvoorbeeld angst om alleen te zijn, jaloezie in een relatie, paniekaanvallen als je gescheiden wordt van je kinderen of enorme heimwee. Overigens krijgt niet iedereen die onveilig gehecht is op latere leeftijd last van verlatingsangst, maar het risico is wel groter dan normaal.

Wat te doen als je peuter verlatingsangst heeft?

1. Kinderen houden van rituelen. Bij het naar bed gaan bijvoorbeeld, maar ook bij het afscheid nemen. Bedenk dus een vast ritueel voor wanneer je je kind afzet op de opvang of school. Hou het wel kort: hang bijvoorbeeld samen zijn jas op, loop samen naar de juf en geef hem daar een dikke kus. Zeg dat je nu gaat, maar hem voor het avondeten weer op komt halen.

2. Begint je kind te huilen, loop dan toch na de kus weg. Blijf niet hangen om hem te troosten. Kom ook niet terug als je hem op de gang nog hoort krijsen. Hij moet leren om te gaan met zijn verdriet, zodat hij er op den duur minder last van krijgt. Hoe langer jij het proces van afscheid nemen maakt, hoe meer je het verdriet van je kind verlengt. Vaak wordt het verdriet er alleen maar erger door. Dus hou het kort en onthoud dat je kind vaak al een paar minuten na jouw vertrek weer gekalmeerd is.

3. Houd je aan je belofte. Zeg je dat jij je kind komt ophalen, probeer dat dan ook zelf te doen. Komt je partner hem halen, vertel dat dan ook eerlijk. Hoe vaker jij je aan je belofte houdt, hoe sneller je kind van z'n verlatingsangst af is.

4. Kom je je kind ophalen, geef hem dan een dikke knuffel of kus. Geef hem ook wat extra aandacht op weg naar huis of thuis, door met hem de dag te bespreken. Zo voelt je kind dat je nog steeds van hem houdt, ook al was je vandaag niet bij hem.

5. Laat je kind af en toe alleen. Het belangrijkste is om wel regelmatig bij je kind weg te gaan, ook al heeft hij nog veel last van verlatingsangst. Het is de bedoeling dat hij hiermee om leert gaan. Als jij nooit bij hem weg gaat, krijgt hij de kans niet om dat te leren.

Bekijk ook: 5 dagritmekaarten voor meer structuur.

Tips bij verlatingsangst kind

Er zijn verschillende dingen die je kunt doen (of juist laten) om het afscheid voor je peuter of kleuter makkelijker te maken:

1. Wees zelf kalm en kordaat
   Vind je het moeilijk om afscheid van je kind te nemen, laat hem dat dan niet merken. Al is je kind nog zo verdrietig: reageer kalm en ga kordaat weg. Maak eventueel nog een grapje voordat je vertrekt om je kind uit zijn paniek te halen. Bedenk dat je kind, als jij uit het zicht bent, waarschijnlijk al snel lekker aan het spelen is. Maak je je zorgen, vraag de juf of de oppas om je over een uurtje even te appen of bellen hoe het met je kind gaat.

2. Bereid je kind voor
   Leg je kind uit wat er gaat gebeuren. Probeer hierbij geen lastige tijdsaanduidingen te gebruiken. Vertel bijvoorbeeld dat hij vandaag weer op de opvang mag spelen met zijn vriendjes, daar ook een boterham gaat eten en een middagslaapje doet. Daarna nog even spelen en dan komt mama je weer ophalen en gaan we thuis koken en eten. Zo begrijpt je kind wat het plan is en wordt hij niet verrast doordat je hem onverwachts in de auto zet en naar de opvang rijdt.

3. Ga niet stiekem weg
   Sommige ouders willen een drama voorkomen door stiekem weg te gaan als hun kind afgeleid is. Of door hun kind al in bed te leggen voordat de oppas komt. Maar dat werkt averechts: een kind wordt hier alleen maar onzekerder van en zal bang worden dat je straks opeens verdwenen bent. Bereid je kind voor op je vertrek door er op een positieve manier over te praten. Vertel je kind bijvoorbeeld voordat je hem naar de crèche brengt: 'Mama gaat zo werken en dan ga jij lekker spelen met je vriendjes op de crèche en vanmiddag kom ik je weer ophalen.'

4. Kom niet tussendoor terug
   Als je tussendoor terugkomt om te checken of alles wel goed gaat, denkt je peuter of kleuter dat je definitief terug bent. Ga je vervolgens toch weer weg, dan zal hij waarschijnlijk weer net zo hard gaan huilen als bij het eerste afscheid. Goed bedoeld, maar daar schiet je dus niks mee op. Moet je onverhoopt toch even terug naar de opvang, om een vergeten tas te brengen? Voorkom dan dat je kind je ziet door de tas op de gang aan een leidster te geven.

5. Zorg voor afleiding
   Zorg dat je kind ergens mee bezig is voordat je vertrekt. Zeg wel altijd nog even gedag terwijl hij aan het spelen is. Ondanks het verdriet om jouw vertrek zal hij dan snel weer afgeleid zijn door zijn spel.

6. Knuffelbeest mee
   Het kan helpen om je kind iets vertrouwds mee te geven, waardoor hij zich veilig voelt. Bijvoorbeeld een knuffel, een foto van jullie huisdier of iets wat jij hem hebt gegeven. Heeft je kind het moeilijk, dan kan hij hiernaar kijken of ermee knuffelen als troost.

7. Word niet boos
   Het kan slecht uitkomen dat het afscheid nemen op school lang duurt of dat je kind niet alleen wil gaan slapen. Maar door boos te worden maak je het alleen maar erger. Je kind zal hierdoor het gevoel krijgen dat hij iets fout doet en nog onzekerder worden en meer aan je gaan hangen. Blijf rustig en laat je kind weten dat je van hem houdt voordat je kalm en kordaat vertrekt (zie punt 1). Ben je dat punt al voorbij, lees dan 'Help, ik ontplof' voor meer tips.

8. Neem de tijd als de oppas aan huis komt
   Bij het wegbrengen naar school of de opvang geldt dat je niet te lang moet blijven hangen. Maar komt er een oppas aan huis, dan is het juist verstandig om niet meteen de deur uit te rennen als de oppas arriveert. Zorg dat je nog een halfuur hebt om samen met de oppas en je kind wat te doen. Je kind kan zo aan de situatie te wennen en jij kunt in dit halfuur je kind stimuleren om contact te maken met de oppas. Zo vind je een betrouwbare oppas.

9. Laat je kind eerst vertrekken
   Afscheid nemen is voor je kind makkelijker als hij zelf vertrekt. Laat bijvoorbeeld de oppas een wandeling maken met je kind voordat jij ook weggaat. Vertel wel aan je kind dat jij als hij thuiskomt even weg bent. Zo voorkom je teleurstelling.

10. Rust en regelmaat
    Bij het aanpakken van verlatingsangst spelen de bekende 'R'en' een belangrijke rol. Als je zorgt dat er rust is en alles volgens bekende patronen gaat, leert je kind makkelijker omgaan met afscheid nemen. Doe dingen voor het naar school of naar bed brengen steeds in dezelfde volgorde. Als je kind weet waar hij aan toe is, zal het afscheid nemen waarschijnlijk al snel een stuk makkelijker verlopen.

11. Emotionele zelfstandigheid is een leerproces
    Hoe sneu het ook is dat je kind verlatingsangst heeft, hij moet toch leren zelf in slaap te vallen of alleen op school te blijven. Zo leert hij om met moeilijke situaties, verdriet en stress om te gaan en emotioneel zelfstandig te worden. Zolang je je kind in een veilige en prettige omgeving achterlaat, hoef je je daar niet schuldig over te voelen.

Lees ook: Alles over de sociaal-emotionele ontwikkeling van je kind.

Dagritmekaarten Woezel & PipBij bol

€ 9,98

Bekijk

EmotiekletsBij bol

€ 18,95

Bekijk

VerzwaringsknuffelsBij bol

€ 24,95

Bekijk

Draakje VurigBij bol

€ 14,95

Bekijk

JBL kinderkoptelefoonBij bol

€ 35,99

Bekijk

Petite Amélie tipitentBij bol

€ 86,95

Bekijk

Bronnen: Centrum Jeugd en Gezin, Slaaptipsvoorbabys.nl, Thuisarts.nl