Vruchtbare dagen en ovulatie berekenen

Als je zwanger wilt worden, is het handig om te weten wanneer je het meest vruchtbaar bent. Elke maand zijn dat immers maar een paar dagen, namelijk de dagen rond je eisprong (ovulatie). Maar hoe weet je wanneer je eisprong is? En kun je je ovulatie berekenen?

In samenwerking met expert

Tessa Cox

Arts voortplantingsgeneeskunde

Om precies te bepalen wanneer je vruchtbare dagen zijn, kun je een ovulatietest doen. Maar er zijn meer manieren om erachter te komen wanneer je vruchtbaar bent. Zo kun je ook zelf je ovulatie berekenen.

TIP! Hier kun je online ovulatietesten kopen

Ovulatie berekenen en vruchtbare dagen

Als je zwanger wilt worden, is het allereerst goed om te weten hoe je menstruatiecyclus verloopt. Is die altijd regelmatig of kan er wel een paar dagen verschil in zitten? Houd je cyclus een paar maanden bij, het liefst voordat je begint met proberen om zwanger te worden. Zo kun je beter uitrekenen wanneer je ongeveer ovuleert en leer je de signalen van die ovulatie misschien wel goed herkennen.

Een gemiddelde menstruatiecyclus duurt 28 dagen. De cyclus begint op de eerste dag dat je ongesteld wordt en bloed verliest. Dit is cyclusdag 1. Midden in de cyclus vindt de eisprong (ovulatie) plaats: de eisprong is het moment dat er een rijpe eicel uit je eierstok vrijkomt. Per menstruatiecyclus komt er in één van de eierstokken een eicel tot rijping, die vervolgens ‘springt’. Na de eisprong daalt deze eicel via de eileider af naar de baarmoeder. Onderweg kan de eicel worden bevrucht door een zaadcel (sperma). Als dat gebeurt, gaat de bevruchte eicel zich innestelen in het baarmoederslijmvlies. Wordt de eicel niet bevrucht, dan stoot je lichaam hem af en begint de menstruatie.

De beste tijd om zwanger te worden, is rond je eisprong. De twee dagen vóór en de dag van de eisprong zijn je meest vruchtbare dagen.

Hier lees je alles over het begrijpen en berekenen van je menstruatiecyclus.

Ovulatie berekenen

Bij de eisprong (ovulatie) springt er een eitje uit één van je eierstokken. Dit gebeurt één keer per menstruatiecyclus. Als de eisprong heeft plaatsgevonden, kan het eitje in de eileider worden bevrucht. Als de eicel niet wordt bevrucht, sterft hij af en ruimt je lichaam hem op. Ongeveer veertien dagen later word je ongesteld en begint je menstruatiecyclus opnieuw. Je kunt dus je ovulatie berekenen door veertien dagen af te trekken van het totaal aantal dagen dat je cyclus duurt.

Wanneer de eisprong precies plaatsvindt, kan ook per maand verschillen. Als je een onregelmatige cyclus hebt, is de eisprong niet altijd op dezelfde dag. Ook hebben sommige vrouwen niet elke maand een eisprong. Dat kan komen door:

• Stress
• Heel zwaar sporten
• Zwaar werk
• Snel veel afvallen
• Ondergewicht
• Overgewicht

Is je cyclus erg onregelmatig en twijfel je of je elke maand een eisprong hebt? Maak een afspraak bij de huisarts om dit te bespreken. Dit is met name zinvol als je graag zwanger wilt worden en dit al een tijd niet lukt.

Wanneer eisprong: kun je die herkennen?

Als je cyclus regelmatig is, kun je aan de hand daarvan je ovulatie berekenen (en dus je vruchtbare periode). Het kan zijn dat je dat niet nodig hebt, omdat je je vruchtbare dagen herkent aan bepaalde signalen van je lichaam. Je voelt dan wanneer je ovuleert. Ovuleren kun je herkennen aan:

• Ovulatiepijn
• Vollere, gespannen borsten
• Verhoogde lichaamstemperatuur
• Ander cervixslijm (baarmoederhalsslijm)
• Herken je deze signalen niet? Met een ovulatietest kun je ook bepalen wanneer je ovuleert

Ovulatiepijn

Misschien herken je het wel: rond je eisprong krijg je last van ovulatiepijn. Dit is een duidelijk aanwijsbare pijn (kramp) links of rechts in je onderbuik. Ovulatiepijn komt door de spanning in de follikel (het blaasje dat om de eicel zit) in de eierstok. Het lijkt op menstruatiepijn, maar deze pijn voel je vóór je eisprong. Hoelang de pijn duurt, verschilt. Dit kan een paar uur zijn, maar ook een dag. Als je geen kramp meer voelt, is de eisprong voorbij. Wil je zwanger worden, dan kun je vrijen als je die kramp voelt (en niet te veel pijn hebt). Je bent dan net op tijd, want de eicel leeft zo’n 12 tot 24 uur. Voel je nooit ovulatiepijn? Maak je geen zorgen, maar een klein deel van de vrouwen kan haar ovulatie voelen.

Vollere of pijnlijke borsten

In de eerste fase van je menstruatiecyclus zijn je borsten iets minder vol. Na de eisprong gaat de tweede fase van je cyclus in en worden ze voller. Vlak voor je menstruatie kunnen je borsten gespannen aanvoelen en zelfs pijnlijk zijn. Merk jij dat je borsten tijdens je cyclus veranderen? Onthoud dan dat je in de ‘minder gevulde’-fase (dus de eerste fase van de cyclus) het vruchtbaarst bent.

Verhoogde lichaamstemperatuur

Zelf je ovulatie berekenen kan ook door te temperaturen. Je houdt dan een paar maanden lang elke dag je temperatuur bij. Op de eerste dag van je menstruatie meet je rectaal je normale temperatuur, bijvoorbeeld ’s morgens bij het opstaan. Vervolgens temperatuur je elke dag op dit vaste tijdstip.

Schrijf je temperatuur elke dag op zodat je een maandcurve krijgt. Na een aantal maanden kun je dan ongeveer voorspellen wanneer je je eisprong krijgt. 12 tot 24 uur na je ovulatie stijgt je lichaamstemperatuur namelijk 0,3 tot 0,5 graden Celsius, onder invloed van het hormoon progesteron. Je temperatuur blijft zo hoog tot vlak voor het begin van je nieuwe cyclus.

Deze manier van ovulatie berekenen is niet heel betrouwbaar, omdat de lichaamstemperatuur ook beïnvloed kan worden door andere factoren. Dat kan een verstoring in de curve geven. Ook is het vrij intensief om jezelf maandenlang elke dag te temperaturen.

Ander baarmoederhalsslijm (cervixslijm)

De Billings ovulatiemethode is bedacht door de Australische arts John Billings. Hierbij onderzoek je dagelijks je cervixslijm (baarmoederhalsslijm). Dit verandert gedurende je cyclus namelijk van structuur en je kunt aan het slijm zien wanneer je je eisprong hebt en wanneer je dus vruchtbaar bent.

Je kunt het cervixslijm bekijken door met schone, droge vingers in je vagina te voelen, zo dicht mogelijk bij de baarmoederhals. Doe dit liever niet als je net seks hebt gehad, want dan krijg je een vertekend beeld. Haal wat slijm uit je vagina en houd het tussen twee vingers. Is het slijm doorzichtig en rekbaar en kun je er draden van maken? Dan ben je waarschijnlijk vruchtbaar. Hier lees je meer over de Billings ovulatiemethode en hoe betrouwbaar de methode is.

Ovulatietest 

Twijfel je aan de eerder genoemde methodes voor ovulatie berekenen? Kies dan voor een ovulatietest. Dat werkt zo: vanaf zo’n twee dagen voor je ovulatie heb je meer van het luteïniserend hormoon (LH) in je lichaam dan normaal. Dit hormoon zorgt ervoor dat de eicel rijpt, loslaat en ‘springt’. Een ovulatietest meet het LH-gehalte in je urine en geeft aan wanneer jouw LH-gehalte piekt. Dit is de beste tijd om zwanger te worden.

Om de LH-piek vast te stellen, test je een paar dagen achter elkaar. Wanneer je daarmee begint, is afhankelijk van je cyclus. Heb je een regelmatige cyclus, dan kun je daarna ook je ovulatie berekenen zonder ovulatietest.

Lees meer: Zo herken je ovulatiepijn en weet je hoe een eisprong voelt

Tip 1:  Lees goed de bijsluiter. Er zijn verschillende ovulatietesten te koop en het is belangrijk dat je weet welke kleur een streep kan hebben, wat een donkere of lichte streep betekent en hoelang je precies moet wachten voor je zekerheid hebt.

Tip 2: Kies één merk. De kleur en dikte van de controlestreepjes van de verschillende testmerken verschillen van elkaar. Om verwarring te voorkomen, kun je het beste voor één merk en één soort test kiezen.

Online ovulatie berekenen

Je kunt ook met een online tool of app (een online ovulatietest, zoals die van Ouders van Nu) je ovulatie berekenen. Je weet dan dus wanneer je eisprong is. Als je een regelmatige cyclus hebt, zijn deze methodes die je ovulatie berekenen vrij betrouwbaar.

Je kunt ook zelf je ovulatie berekenen: je cyclusduur – 14 dagen = de geschatte ovulatiedag. Zo kun je je ovulatie berekenen:

• Begin met tellen op de eerste dag van je menstruatie.
• Tel het aantal dagen tot en met de dag voordat je weer ongesteld wordt. Dat is je cyclusduur.
• Is je cyclusduur een aantal maanden hetzelfde, dan kun je je eisprong berekenen. Bepaal op de eerste dag van je menstruatie de datum waarop je weer ongesteld wordt.
• Ongeveer veertien dagen voor deze datum heb je je volgende eisprong.
• Je meest vruchtbare dagen zijn deze dag en de twee dagen vóór je eisprong.

Bij een gemiddelde cycluslengte van 28 dagen heb je rond dag veertien je eisprong (28-14 = 14).

Menstruatiecyclus en overzicht hoe kun je je ovulatie berekenen?

Wanneer ben je vruchtbaar?

Zodra je door middel van ovulatie berekenen, het herkennen van de signalen van je lichaam of met een ovulatietest weet wanneer je eisprong is, weet je ook wanneer je vruchtbare dagen zijn: op de dag van je eisprong en de twee dagen ervoor. Je bent overigens ook vijf tot drie dagen voordat je gaat ovuleren vruchtbaar, maar dan is de kans op een bevruchting kleiner. Dit is dus een iets minder vruchtbare periode.

Hier vind je een handig overzicht:

Bijvoorbeeld: je wordt ongesteld op 1 december en opnieuw op 27 december. 1 december is dan dag één van je menstruatiecyclus en 26 december de laatste dag. Je cycluslengte is dus 26 dagen.

Je kunt nu ongeveer je ovulatie berekenen: rond de veertiende dag voor je volgende menstruatie heb je je eisprong. Bij een cyclus van 26 dagen is de eisprong dus op dag 12.

Je weet alleen pas achteraf, als je weer ongesteld bent geworden, hoe lang de cyclus is geweest. Weet je niet precies wanneer je eisprong is (dus zonder ovulatietest of ovulatiepijn), maar heb je geprobeerd dit te bepalen met ovulatie berekenen? Zorg dan dat je voor én na de geschatte ovulatiedag gemeenschap hebt, want je cyclusduur kan variëren. Zodra je weet hoe je menstruatiecyclus precies verloopt, kun je pas goed je ovulatie berekenen. Raak je zwanger en weet je hoe je cyclus verloopt, dan kun je ook goed je uitgerekende datum berekenen.

Vruchtbare dagen bij een menstruatiecyclus van 28 dagen 

Handig: Download een menstruatiekalender (bijvoorbeeld als app voor je smartphone). Hiermee kun je je menstruatiecyclus en je vruchtbare dagen nauwkeurig bijhouden. Bovendien kun je er allerlei gegevens mee berekenen en voorspellen en temperaturen invoeren.

Vrijen vlak vóór de eisprong

Zoals je in het overzicht ziet, ben je het meest vruchtbaar twee dagen vóór de eisprong en op de dag van de eisprong. Op die dagen kun je het beste vrijen als je graag zwanger wilt worden. Of dat meteen lukt, is natuurlijk een tweede. Dat hangt onder andere af van de kwaliteit van het sperma en de kwaliteit van jouw eicellen. Sperma kan ongeveer drie dagen in jouw lichaam overleven. Dit kan ook korter of langer zijn. Verder spelen jullie leefgewoontes een rol. Zijn jullie gezond? Hoe oud zijn jullie? Roken, alcohol drinken en drugsgebruik kunnen de vruchtbaarheid negatief beïnvloeden. Los daarvan duurt het bij veel stellen een tijdje voordat ze zwanger zijn. Ga ervan uit dat het een jaar duurt om zwanger te worden.

Lees ook: Met deze tips vergroot je je kans om zwanger te worden

Menstruatiecyclus 21 dagen

De gemiddelde vruchtbaarheidscyclus duurt 28 dagen, maar de meeste vrouwen hebben een cyclus die duurt tussen de 21 en 35 dagen. Ook dan kun je gewoon je vruchtbare periode berekenen. Heb je een menstruatiecyclus van 21 dagen? Dan ben je op dag 7 het vruchtbaarst. De beste tijd om zwanger te worden bij een menstruatiecyclus van 35 dagen is dag 21.

Wanneer naar de huisarts?

Is je cyclus korter dan 21 dagen of langer dan 35 dagen? Maak dan een afspraak bij je huisarts. Dit kun je ook doen wanneer je vermoedt dat je geen eisprong hebt, omdat je menstruatie lange tijd uitblijft en je niet zwanger bent. De arts kan je verder onderzoeken en als het nodig is je doorverwijzen naar een specialist. Er zijn verschillende behandelingen mogelijk om de kans op een zwangerschap te vergroten als je niet regelmatig een eisprong hebt. Eén daarvan is het medicijn Clomid slikken.

Proberen jij en je partner al een jaar zwanger te worden, maar blijft een zwangerschap uit? Maak dan ook een afspraak met de huisarts.

Lees meer: Zo lang duurt het gemiddeld om zwanger te worden

Dit artikel is tot stand gekomen en goedgekeurd door artsen en andere (medische) deskundigen van het Ouders van Nu expertteam.

Bronnen: Opvoedinformatie, De Verloskundige, Thuisarts