Hoe vaak komt stilgeboorte voor?
Bij elke zwangerschap is er een kleine kans dat het misloopt en dat de baby overlijdt. Dat kan op elk moment in de zwangerschap gebeuren, en ook nog tijdens of vlak na de bevalling. Jaarlijks overlijden 1-2 per 1000 baby's na een zwangerschap van 37 weken, vanaf 24 weken zijn dat 4 per 1000 baby's.
Verschil miskraam en stilgeboren baby
Het verlies van een baby tijdens de eerste 16 weken van de zwangerschap heet in Nederland officieel een miskraam. Overlijdt de baby na de 16e week in de baarmoeder of tijdens de bevalling, dan wordt er gesproken van een stilgeboorte. De medische term is intra-uteriene vruchtdood (iuvd). De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) houdt hiervoor 20 weken aan als grens.
Als je baby in de buik of tijdens de bevalling overlijdt, ben je waarschijnlijk niet bezig met de officiële term hiervoor. Toch kan het goed zijn om dit te weten, in verband met de termen die medisch zorgverleners gebruiken. Ook vind je het misschien belangrijk dat je omgeving de juiste woorden gebruikt. Het kan pijnlijk zijn wanneer een bevalling van een overleden baby een miskraam wordt genoemd.
Wat wil je weten over een miskraam?
Ongeveer 10-15 procent van alle zwangerschappen eindigt in een miskraam. Dit zijn veel gestelde vragen over een miskraam en de antwoorden.
Wat is de oorzaak van een stilgeboorte?
'Hoe heeft dit kunnen gebeuren?' Die vraag wordt vaak als eerste gesteld als een baby stilgeboren wordt. Voor de ouders is het heel belangrijk om de oorzaak van een stilgeboorte te weten. Mogelijke oorzaken kunnen zijn:
Problemen met de aanleg of ontwikkeling van de placenta. Hierdoor kan een placenta loslaten of kan de baby slecht groeien. Soms krijgt de moeder daarbij ook het HELLP-syndroom. Ongeveer 60 procent van de stilgeboortes zou hierdoor veroorzaakt worden.
Erfelijke of aangeboren afwijkingen, waardoor de baby niet levensvatbaar is. Bijvoorbeeld een open rug of open schedel.
Rhesusziekte. Hierbij kunnen antistoffen van de moeder het bloed van de baby afbreken.
Infecties zoals listeriose, toxoplasmose of rodehond.
Als een eeneiige tweeling de placenta deelt, kan het tweelingtransfusiesyndroom (TTS) optreden. Bij een ernstige vorm kan een van de baby's of allebei overlijden.
Problemen aan de baarmoeder, zoals een afwijkende vorm (dit leidt eerder tot vroeggeboorte dan tot stilgeboorte).
Een ziekte bij de moeder, zoals diabetes mellitus, lupus of schildklierproblemen. Het is nog niet precies duidelijk waarom dit de kans op stilgeboorte vergroot.
Heel soms overlijdt een gezonde baby tijdens of vlak na de bevalling door complicaties die tijdens de bevalling ontstaan. Dit kan ook komen doordat de conditie van de baby al slecht is aan het begin van de bevalling.
Soms wordt de oorzaak van stilgeboorte na de bevalling zichtbaar of blijkt dit uit onderzoek bij de baby. Dit onderzoek is niet verplicht, de ouders besluiten of ze dit wel of niet willen. En regelmatig wordt er geen oorzaak gevonden.
Hoe merk je overlijden van de baby in de buik?
Bij sommige medische indicaties is tijdens de zwangerschap al bekend dat er een (licht) verhoogde kans is dat de baby kan overlijden in de buik. Er zijn dan vaak ook meer controles. Sommige ernstige afwijkingen zijn te zien op een echo. Een slechte uitkomst van echo-onderzoek kan ook een reden zijn om de zwangerschap af te breken.
Soms krijgt de moeder plotseling hevige buikpijn en/of bloedverlies. Dit kan duiden op een loslatende placenta.
Het kan ook gebeuren dat de moeder merkt dat er iets mis is doordat ze haar baby niet meer voelt bewegen in de buik. De verloskundige luistert dan eerst met een doptone of het hartje van de baby klopt. Als er geen hartje hoorbaar is, is echo-onderzoek en een hartfilmpje in het ziekenhuis de volgende stap. Dit gebeurt ook als de verloskundige tijdens een controle of tijdens de bevalling onverwacht geen hartslag kan vinden.
Wat als je de baby niet voelt bewegen?
Ben je zwanger en heb je het idee dat je je baby de afgelopen 12 tot 24 uur minder voelde bewegen? Dat betekent gelukkig niet altijd dat er iets mis is. Probeer een uur lang te ontspannen en focus je op je baby in je buik. Ga liggen op je linkerzij en concentreer je op de bewegingen van je kind. Soms kun je zachtjes tegen je buik duwen om de baby te laten reageren. Voel je nog steeds geen (of weinig) beweging, of maak je je zorgen? Bel dan meteen je verloskundige of gynaecoloog. Dit zijn andere redenen om de verloskundige meteen te bellen.
Stilgeboren baby: afwachten of inleiden?
Als is vastgesteld dat je baby is overleden in de baarmoeder, kun je afwachten tot de bevalling vanzelf begint. Dit kan enkele dagen duren, maar ook enkele weken. De meeste moeders besluiten daarom om de bevalling te laten inleiden. Dit gebeurt ook bij een zwangerschapsafbreking. Je krijgt dan eerst een medicijn om de baarmoedermond voor te bereiden. Meestal begin je hier thuis mee. De volgende dag ga je naar het ziekenhuis, waar je medicijnen krijgt om de weeën op te wekken.
Het advies is om bij een stilgeboorte te bevallen in het ziekenhuis, maar soms kun je ook thuis bevallen met een verloskundige als je dit beter vindt. Dit overleg je met je verloskundige en de gynaecoloog.
Waarom geen keizersnede bij stilgeboorte?
Sommige moeders willen het liefst zo snel mogelijk een keizersnede wanneer ze horen dat hun baby niet meer leeft. Toch is het vrijwel altijd beter om de baby op een natuurlijke manier geboren te laten worden. Dit komt omdat een keizersnede een buikoperatie is met risico op complicaties bij de moeder. Daarom voeren artsen deze operatie alleen uit wanneer het medisch noodzakelijk is. Ook het herstel van een keizersnede is zwaarder.
Verder is gebleken dat de weeën en de geboorte, hoe verdrietig ook, kunnen bijdragen aan het rouwproces. Het voorbereiden op het afscheid verloopt op deze manier natuurlijker en geleidelijker.
Hoe gaat de bevalling bij een stilgeboorte?
De bevalling van een stilgeboren baby gebeurt op de afdeling verloskunde in het ziekenhuis, dus in een gewone verloskamer. Als je voor of na de bevalling moet worden opgenomen in het ziekenhuis krijg je vrijwel altijd een eenpersoonskamer, waar je partner meestal bij je kan blijven.
Als na het voorbereiden van de baarmoedermond de bevalling niet vanzelf begint, krijg je tabletten of een infuus om de weeën op te wekken. Vaak duurt het een tijd tot de bevalling op gang komt. Bij een erg vroege termijn kan dit een enkele keer meerdere dagen duren. Als de weeën eenmaal beginnen, gaat het daarna vaak erg snel. Als je wilt kan er een verpleegkundige bij je partner en jou blijven tijdens de weeën. De gynaecoloog begeleidt de persfase.
Na een bevalling van een overleden baby is er meer kans dat de placenta niet vanzelf wordt geboren. In dat geval moet je na de geboorte naar de operatiekamer, waar de placenta onder narcose wordt verwijderd.
Pijnbestrijding bij een stilgeboren baby
Bevallen van een overleden baby is ontzettend zwaar. In de schok van het nieuws moet je weeën doorstaan, wetend dat je baby niet levend geboren zal worden. Als je de pijn van de weeën niet wilt voelen, kun je pijnbestrijding krijgen. Welke medicatie je kunt krijgen, verschilt per ziekenhuis. Dit kan bijvoorbeeld een ruggenprik zijn of een injectie met morfine. Van morfine kun je slaperig of suf worden, met een ruggenprik maak je de bevalling bewust mee. Voor het rouwproces kan deze afweging belangrijk zijn. De gynaecoloog kan je hierbij adviseren.
Wat gebeurt er na de geboorte?
Dit stilte na het ter wereld komen van een overleden baby is voor veel ouders haast ondraaglijk. Je kunt erover nadenken of je je baby wel of niet (meteen) wilt zien. De baby kan meteen bij je op de borst worden gelegd, gewikkeld in een doek. Dit kan fijn zijn omdat je baby nog even warm is. Maar je kunt ook aan de verpleging vragen of ze je baby eerst willen bekijken en vertellen hoe hij eruitziet. Ook kunnen zij foto's en video's maken om later te bekijken. Gebleken is dat het voor het rouwproces belangrijk is om kennis te maken met de baby. Een hulpverlener kan hierbij helpen.
Hoe ziet een stilgeboren baby eruit?
De kleur van de huid van een stilgeboren baby is vaak veel donkerder dan van een levende baby. Als de baby erg vroeg in de zwangerschap is geboren, is de huid ook doorschijnend. Bij een baby die al wat langere tijd voor de geboorte is overleden, kan de huid op sommige plekken loslaten. Een (bijna) voldragen overleden baby is grauw van kleur.
Het hoofdje van een stilgeboren baby kan bij een vroege geboorte wat vervormd zijn, omdat de schedel nog zacht is. Als een baby overlijdt door een afwijking, is dit vaak ook te zien. Voor ouders kan het erg belangrijk zijn om met eigen ogen te hebben gezien dat er geen kans was dat de baby gezond geboren had kunnen worden.
Hoe heftig het ook is, ouders van een stilgeboren baby kijken meestal toch positief terug op het kennismaken met hun kindje. Ze vinden het minder eng dan verwacht en vaak juist ook erg mooi. Naast het grote verdriet ervaren ze ook de trots en liefde die je als ouders voelt voor je kind. Wel is het belangrijk om je te realiseren dat niets moet. Je mag het op je eigen manier doen en ervaren.
Afscheid nemen en rouw na stilgeboorte
Na de bevalling moet je afscheid nemen van je baby. Je mag zelf kiezen of je je kind mee naar huis wilt nemen of in het ziekenhuis wilt laten. Als je je baby mee naar huis neemt, kun je in je eigen omgeving rustig afscheid nemen. Ook geeft dit de kans om herinneringen te maken. Je baby kan in een bedje met koeling liggen, maar de watermethode is ook geschikt. Daarbij ligt de baby in een bakje met gekoeld water. Dit zorgt ervoor dat de huid roze kleurt, wat steviger wordt en niet loslaat. De watermethode kan bij elke termijn.
Bij een stilgeboorte na 24 weken zwangerschap is het wettelijk verplicht om de baby te laten cremeren of begraven. Voor 24 weken mag je zelf kiezen wat er met het lichaam van de baby moet gebeuren. Het ziekenhuis kan de crematie regelen, dit gebeurt dan zonder plechtigheid en je kunt hier niet bij zijn. Ook kun je zelf een crematie of begrafenis en een uitvaart regelen.
Lees ook: Je baby verliezen tijdens de geboorte: hoe ga je om met dit verdriet?
Je overleden baby in het persoonsregister
Bij een stilgeboorte na 24 weken zwangerschap is het wettelijk verplicht om de baby aan te geven bij de burgerlijke stand van de gemeente, maar ook vóór 24 weken mag je dit doen als je dat wilt. Je kind wordt dan opgenomen in de Basisregistratie Persoonsgegevens.
Op gang komen van de borstvoeding
Naarmate het overlijden van de baby dichter bij de uitgerekende datum is, is de kans groter dat je moedermelk gaat aanmaken. Dat kan erg confronterend en verdrietig zijn. Veel moeders kiezen ervoor om de melkproductie zo snel mogelijk te remmen met medicatie. De gynaecoloog kan hier advies voor geven. De medicatie is meestal één of twee dagen nodig. Wanneer er stuwing optreedt, kunnen kompressen en een strakke beha helpen. Hier kan de kraamverzorgende of verloskundige bij helpen.
Heb je kraamverzorging na stilgeboorte?
Na een bevalling van een stilgeboren baby heb je recht op kraamzorg. Je moet herstellen van de bevalling, terwijl het afscheid nemen en het regelen van een uitvaart veel energie kosten. De kraamzorgverzorgende kan in de gaten houden of je lichamelijke herstel goed verloopt en kan jou en je partner huishoudelijke taken uit handen nemen. Ook kan de kraamverzorgende eventuele oudere kinderen opvangen.
Vaak probeert de kraamzorgorganisatie een medewerker te sturen die ervaring heeft met werken in gezinnen met een stilgeboren baby. Ze kan jullie dan ook ondersteunen bij het afscheid.
Geboortekaartje of overlijdenskaartje
Of je een geboorte- of een overlijdenskaartje verstuurt (of niet), is helemaal aan jou. Veel ouders vinden het prettig om via een kaartje aan hun omgeving te laten weten dat hun baby is overleden. Zo hoef je niet iedereen apart op de hoogte te brengen, maar weet je omgeving wel wat er is gebeurd. Daarmee voorkom je mogelijk pijnlijke vragen of ongemakkelijke confrontaties op straat. Stuur je liever geen kaartje, dan is een overlijdensbericht in een krant ook een optie. Of je kunt online een condoleanceregister aanmaken.
Weer zwanger na een stilgeboorte?
Of en wanneer ouders na het verlies van een baby weer willen proberen zwanger te worden, is heel verschillend. Sommige ouders verlangen al snel naar een nieuwe zwangerschap, anderen hebben eerst een lange periode van rouw nodig. Ook is zwanger worden uiteraard nooit vanzelfsprekend. De eerste 6 weken na de bevalling is je lichaam nog aan het herstellen en wordt seks met penetratie afgeraden. Maar het kan ook veel langer duren voor je lichaam voldoende is hersteld en je je psychisch klaar voelt voor een zwangerschap.
Heb je opnieuw een kinderwens, bespreek dan met je verloskundige of gynaecoloog of er verhoogde risico's zijn bij een volgende zwangerschap. Dit hangt af van de oorzaak van het overlijden van je baby. Als er mogelijk een erfelijke oorzaak is, kan genetisch onderzoek wenselijk zijn. Ook kan het nodig zijn dat je extra goed in de gaten wordt gehouden tijdens een volgende zwangerschap.
Bronnen: Isala.nl, LUMC, Radboud UMC, Steunpuntnova.nl
