Wat is een miskraam?
Als je in de eerste zestien weken van je zwangerschap je baby verliest, wordt dat een miskraam genoemd. Op de echo is geen hartslag te zien, of je merkt dat de zwangerschap is gestopt doordat je bloed verliest en last krijgt van buikpijn en krampen. De medische term voor 'miskraam' is een 'spontane abortus'. Het kan zijn dat je deze term hoort bij de huisarts of in het ziekenhuis. Misschien schrik je daarvan of vind je de term pijnlijk.
Ook het woord 'miskraam' voelt niet voor iedereen die dit meemaakt passend: het geeft het gevoel dat er dus iets mis was. Geef er gerust je eigen woorden aan. Zo bedacht rouwdoula Laurina Cerredo het woord 'verliesgeboorte'. Omdat 'miskraam' de bekendste term is en voor iedereen duidelijk is, gebruiken we dit woord in het artikel.
Hoe vaak komt een miskraam voor?
Veel vrouwen die een miskraam doormaken en daarover praten, ontdekken dan pas dat het meer voorkomt dan gedacht. Gemiddeld één op de tien zwangerschappen eindigt vroegtijdig: in Nederland overkomt het ongeveer 20.000 vrouwen per jaar. Meestal gebeurt het in het eerste trimester, tot de twaalfde week van de zwangerschap.
Daarna wordt de kans veel kleiner: jaarlijks verliezen ongeveer 1.300 tot 1.500 zwangere vrouwen in Nederland na week zestien hun baby. Het heet dan niet meer een miskraam, maar een intra-uteriene vruchtdood of doodgeboorte, ook wel stilgeboorte genoemd. Dit onderscheid is puur medisch en zegt niets over hoe de ouders het verlies emotioneel ervaren.
Tip: 'Maar ik hield al wel van je' is een openhartig en herkenbaar boek van Marjolijn de Cocq. Ze kreeg vier miskramen. In haar boek laat ze zien dat je het niet hoeft te verzwijgen, wegslikken en relativeren. Je vindt het boek via deze link.
Mogelijke oorzaken van een spontane miskraam
Als je een miskraam krijgt, betekent dit dat de baby niet levensvatbaar was en is gestopt met groeien. De oorzaak is bijna altijd een aanlegstoornis. Dat houdt in dat het vruchtje zich niet verder kan ontwikkelen, omdat er bij de samensmelting (conceptie) en celdeling iets niet goed is gegaan. Het kan bijvoorbeeld zijn dat de baby een chromosoom te veel of te weinig heeft. Of dat er een andere afwijking is waardoor de baby niet levensvatbaar is. Meestal is die afwijking al vlak na de bevruchting ontstaan.
Het is ook mogelijk dat er geen vruchtje wordt aangetroffen, maar dat alleen de vruchtzak en de placenta zijn aangelegd. Dit heet in de gezondheidszorg een 'windei': een lege vruchtzak.
Risicofactoren miskraam
De kans dat er iets misgaat in de celdeling van het vruchtje, heeft onder meer te maken met de leeftijd van de moeder. Hoe ouder je wordt, hoe groter de kans op een miskraam:
De kans op een miskraam voor vrouwen tussen 20 en 30 jaar is ongeveer 10%.
Voor vrouwen van 30 tot 34 jaar ligt de kans tussen 10 en 15%.
Voor vrouwen van 35 tot 39 jaar ligt het tussen 18 en 25%.
Voor vrouwen van 42 jaar gaat het om meer dan 50%.
Voor vrouwen vanaf 45 jaar is de kans 75% dat de zwangerschap misloopt.
Er zijn nog een aantal risicofactoren die de kans op een miskraam kunnen vergroten. Zo kunnen overgewicht en drugs- en alcoholgebruik een rol spelen. Daarnaast zijn bepaalde medicijnen een risico. Lees dus altijd de bijsluiter voordat je medicijnen neemt tijdens de zwangerschap en/of overleg met je verloskundige.
In sommige gevallen kan een aangeboren afwijking bij de moeder de oorzaak zijn van een miskraam. Denk daarbij een aangeboren afwijking aan de baarmoeder of eierstokken of een stollingsafwijking waardoor de placenta niet goed functioneert. Ook kan een chromosoomafwijking bij jou of je partner de oorzaak zijn, maar dit is vrij zeldzaam. Als een vrouw meerdere (herhaalde) miskramen krijgt, wordt vaak geadviseerd om onderzoek te doen naar deze mogelijke oorzaken.
Miskraam is niet jouw schuld
Vrouwen die een miskraam meemaken kunnen de oorzaak ook bij zichzelf zoeken. Je kunt bezorgd zijn dat je zelf iets hebt gedaan wat niet goed was voor de baby. Je kunt je daar schuldig over voelen. Juist omdat vaak zo ongrijpbaar is wát er is misgegaan, ga je op zoek naar een verklaring. Maar het ontstaan van een mens is een ongelofelijk ingewikkeld proces. Een mens zit wonderbaarlijk ingenieus in elkaar en is tegelijkertijd heel kwetsbaar. Soms verloopt de ontwikkeling niet zoals gehoopt. Dat is verdrietig, maar niemands schuld.
Schuldgevoel hangt vaak samen met liefde: voor de baby, voor je partner met wie je samen deze baby zou grootbrengen, voor het beeld dat je daar al van had. Schuldgevoel kan erbij horen, maar betekent niet dat je ook schuldig bént. Hard sporten, zwaar tillen, rennen om de bus te halen, seks, veel stress, twijfels, negatieve gedachten: het zijn geen oorzaken van een miskraam.
Lees ook: De impact van een miskraam, 'vrouwen zoeken de schuld vaak bij zichzelf'
Aan deze symptomen kun je een miskraam herkennen
Hoe een spontane miskraam precies verloopt, verschilt per vrouw en per zwangerschap. Vaak begint het met licht bloedverlies en komt de miskraam later heviger op gang. Dat kan na een paar uur zijn, na een paar dagen, maar ook pas na twee weken. Een miskraam kan ook direct hevig op gang komen.
Sommige vrouwen merken weinig van een miskraam en voelen weinig pijn. Vaak lijkt het op (flinke) menstruatiepijn. Maar de buikkrampen kunnen ook veel heftiger aanvoelen: sommige vrouwen omschrijven het als een minibevalling. Hoe groter het vruchtje is, hoe verder de baarmoedermond open moet staan. Daarom kunnen de krampen op ontsluitingsweeën lijken. Soms is de pijn aanhoudend, maar die kan ook met golven komen, zoals weeën. Als het zwangerschapsweefsel uit de baarmoeder is gekomen, neemt de pijn vaak snel af.
Het is normaal dat je bij een miskraam flink wat bloed verliest (meer dan bij een menstruatie). Hoe langer je zwanger bent geweest, hoe meer bloed je verliest. Verlies je zo veel bloed en stolsels dat je duizelig wordt, bel dan je verloskundige of huisarts. Ook bij heel hevig bloedverlies – als je meer dan één keer per uur je maandverband moet vervangen – moet je de verloskundige of huisarts bellen.
Wanneer stopt het?
Meestal neemt het bloedverlies binnen een paar dagen af, maar je kunt ook nog één tot twee weken licht bloedverlies hebben. Als het bloeden stopt nadat je het vruchtje bent verloren, betekent dit meestal dat de baarmoeder leeg is. Soms houdt het bloedverlies niet vanzelf op. Dan is er nog wat weefsel in de baarmoeder achtergebleven. Neem in dat geval contact op met je arts.
Wachten op een spontane miskraam of opwekken?
Het kan ook zijn dat op een echo is ontdekt dat het hartje van de baby niet meer klopt, of dat er sprake is van een lege vruchtzak. Een miskraam is dan onvermijdelijk en komt vanzelf op gang. Dit kan na een paar dagen gebeuren, maar soms ook pas na twee weken. Wil je daar niet op wachten, dan is het mogelijk om de miskraam te laten opwekken in het ziekenhuis. Dit kan met medicijnen of met een curettage.
Miskraam opwekken met tabletten:
Je krijgt ze op recept en je kunt ze zelf vaginaal inbrengen. Soms worden de tabletten in het ziekenhuis ingebracht, als vrouwen dat liever willen. Deze tabletten zorgen ervoor dat de miskraam binnen één of twee dagen op gang komt. Het verloop van de miskraam is daarna hetzelfde als bij een spontane miskraam.Curettage:
Curettage is een korte ingreep om de baarmoeder leeg te maken. Je moet hiervoor naar het ziekenhuis. Via de vagina wordt een kleine zuiger of een soort lepeltje ingebracht, waarmee het vruchtje, de vruchtzak en placentaweefsel worden weggehaald. Dit kan onder plaatselijke verdoving, maar meestal gebeurt het onder narcose. De gynaecoloog of anesthesist bespreekt de opties met je. De ingreep duurt tien tot vijftien minuten en is meestal poliklinisch: je mag na afloop weer naar huis.
Je verloskundige of gynaecoloog kan je de voor- en nadelen van afwachten en opwekken uitleggen, om je te helpen een besluit te nemen. Door af te wachten tot de miskraam spontaan inzet, kun je wennen aan het idee dat je het vruchtje gaat verliezen. Veel vrouwen vinden het fijn om rustig afscheid te nemen van de zwangerschap en het natuurlijke verloop van de miskraam te volgen.
Bloedverlies of miskraam?
Bloedverlies tijdens de zwangerschap is schrikken, maar hoeft zeker geen miskraam te betekenen. Vaginaal bloedverlies tijdens de zwangerschap komt bij één op de vijf vrouwen voor. Daar kunnen verschillende oorzaken voor zijn:
Je kunt wat bloed verliezen doordat de bevruchte eicel zich in de baarmoeder innestelt. Lees hier meer over een innestelingsbloeding.
Je baarmoeder en baarmoedermond zijn tijdens de zwangerschap extra doorbloed. Bij hard niezen, een hoestbui of door persen bij de ontlasting kan de baarmoeder(mond) gaan bloeden.
Door penetratie tijdens de seks kan er een bloedvaatje in je vagina of bij je baarmoedermond kapot gaan. Doordat dit gebied meer doorbloed is dan anders, kun je na het vrijen wat bloed verliezen.
Soms gebeurt het bloeden zomaar. Sommige vrouwen verliezen tijdens hun hele zwangerschap af en toe bloed, zonder dat daar een oorzaak voor wordt gevonden.
Heel soms nestelt een bevruchte eicel zich niet in de baarmoeder, maar in de eileider. Dit is een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Op de echo is vaak te zien dat de zwangerschap niet in de baarmoeder zit. Je kunt daarbij ook bloedverlies en buikpijn hebben.
Vaginaal bloedverlies kan ook een teken zijn dat er een miskraam in gang is gezet.
Het bloedverlies kan dus onschuldig zijn; in dat geval stopt het vaak ook vanzelf. Neem wel altijd contact op met je huisarts, verloskundige of gynaecoloog. Zij kunnen controleren of alles nog goed gaat. Bovendien is bij een buitenbaarmoederlijke zwangerschap direct behandeling nodig, omdat dit ernstig kan verlopen.
Lees ook: Dit zijn andere redenen om direct je verloskundige te bellen
Herstel na een spontane miskraam
Na een miskraam heeft je lichaam tijd nodig om te herstellen, maar ook emotioneel kan het een grote klap zijn. Het lichamelijk herstel gaat meestal vrij snel. Doordat de zwangerschapshormonen nog niet direct uit je lichaam zijn verdwenen, kun je nog even last hebben van misselijkheid of gespannen borsten. Daarnaast kun je nog een paar weken licht bloedverlies hebben.
Het fysieke herstel kan confronterend zijn en uiteraard heel verdrietig: je hebt nog zwangerschapsverschijnselen terwijl je zwangerschap voorbij is. En het bloedverlies herinnert je steeds aan het verlies. Je neemt afscheid van deze zwangerschap, maar ook van het toekomstbeeld dat je erbij had. De rouw en emotionele verwerking van een miskraam kunnen veel langer duren dan het fysieke herstel. Al kan dit ook per vrouw verschillen. Er bestaat geen 'juiste' manier om ermee om te gaan. Neem de tijd die je nodig hebt. Praat erover met je partner en andere mensen die dicht bij je staan. Deze 9 tips kunnen fijn zijn voor je relatie als jullie een miskraam hebben doorgemaakt.
Misschien weten anderen niet goed hoe ze moeten reageren of hoe ze je kunnen helpen. Vertel ze gerust wat je wel en niet fijn vindt, wat je nodig hebt en wat je wel en niet wilt horen. Je kunt ook het boek Helpen bij verlies en verdriet van Manu Keirse tippen, of verwijs voor informatie naar de website van Freya of De Vergeten Vader. Zelf kun je hier ook terecht voor steun en informatie.
Wat niet doen na een miskraam?
Het advies geldt om de eerste twee weken na een miskraam niets in je vagina te stoppen. Je mag dus nog geen tampons gebruiken, in bad gaan of seks met penetratie hebben.
5 veelgestelde vragen over miskraam
Ik denk dat ik een miskraam heb, wat moet ik doen?
Verlies je plotseling veel bloed tijdens je zwangerschap en heb je last van buikpijn of krampen, neem dan contact op met je verloskundige of gynaecoloog. Een miskraam kan erg heftig zijn, zowel lichamelijk als emotioneel. Daarom vinden veel vrouwen het fijn als er iemand bij ze blijft. Bel je partner en eventueel een familielid of vriendin, iemand bij wie je je vertrouwd voelt. Je kunt paracetamol nemen tegen de pijn. Tijdens een miskraam verlies je bloed en vaak ook stolsels: vang dit op met maandverband (geen tampons). Onthoud eventueel de hoeveelheid gebruikte maandverbanden. Aan de hand daarvan kan de verloskundige inschatten hoeveel bloed je verliest.Moet ik het vruchtje opvangen?
Je moet niks, maar als je het wilt kun je het wel proberen. Dit kun je bijvoorbeeld doen met een bakje of schaaltje. Sommige vrouwen willen dit graag, om afscheid te kunnen nemen van de zwangerschap en de baby. Je kunt het vruchtje ook begraven. Maar het is ook oké om het weg te gooien. Ook dan kun je – eventueel op een later moment – afscheid nemen op een manier die bij jou past. Jij beslist hoe je ermee wilt omgaan. Overigens kan het zijn dat je het vruchtje verliest op de wc, of dat je het niet herkent. Het is roze van kleur, maar kan verborgen zitten in de vruchtzak of tussen stolsels.Hoe weet je of de miskraam is afgelopen?
Dat verschilt per miskraam. Als je last had van krampen en buikpijn tijdens de miskraam en veel stolsels en bloed verloor, is de miskraam afgelopen als de pijn weg is en het bloedverlies is afgenomen. Je kunt de dagen daarna nog wel licht bloedverlies hebben. Verlies je na twee weken nog steeds bloed, dan kan het zijn dat er wat weefsel is achtergebleven in de baarmoeder. Laat dit weten aan je verloskundige, soms is er een curettage in het ziekenhuis nodig.Kun je een miskraam voorkomen of tegenhouden?
Helaas is een miskraam niet te voorkomen. Je kunt een miskraam ook niet tegenhouden als die is begonnen. Wel kun je het risico op een miskraam verkleinen door gezond te leven voor en tijdens je zwangerschap. Eet gezond en gevarieerd, rook niet, drink geen alcohol en controleer altijd de bijsluiter voordat je medicijnen gebruikt, om te checken of je ze veilig kunt innemen tijdens een zwangerschap. Maar hoe gezond je ook leeft, er bestaat altijd een kans dat de zwangerschap vroegtijdig eindigt. Dat betekent ook dat het niet jouw schuld is als het je overkomt. Want vaak was het vruchtje niet levensvatbaar.Wanneer kan ik weer zwanger worden na een miskraam?
Na een miskraam heb je vaak nog enkele dagen tot weken licht bloedverlies. Daarna moet je menstruatiecyclus weer op gang komen, net als na een zwangerschap. Vaak gebeurt dit binnen vier tot zes weken, maar het kan ook langer duren. Zodra je je eerste eisprong hebt gehad, kun je weer zwanger worden. Maar misschien ben je daar emotioneel nog niet aan toe. Neem de tijd die je nodig hebt. Een volgende zwangerschap kan erg spannend zijn, met name in de eerste maanden. Eventueel kun je al voor de termijnecho een vitaliteitsecho krijgen, om te kijken of het hartje klopt. Overleg met je verloskundige als je dit wilt, dan krijg je een medische indicatie en wordt het vergoed. Meer weten? Zwanger worden na een miskraam, tips van een gynaecoloog.
Bronnen: Thuisarts, Diakonessenhuis, De Gynaecoloog, De Verloskundige
