Toxoplasmose als je zwanger bent: wat wil je weten?

Wat is toxoplasmose en hoe krijg je het?

Toxoplasmose is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een parasiet: de Toxoplasma gondii. Deze parasiet zit vooral in de ontlasting van (jonge) katten, in de grond waar besmette kattenpoep in ligt en in rauw of onvoldoende gaar vlees of ongewassen groente en fruit. Via besmette handen of voedsel kun je ongemerkt toxoplasmose binnenkrijgen. Je kunt niet zien, ruiken of proeven of de parasiet ergens in zit.

Je merkt weinig van toxoplasmose en normaal gesproken is het nagenoeg ongevaarlijk. Je kunt last krijgen van wat lichte verhoging en vermoeidheid. Dit gaat vanzelf over.

Risico's toxoplasmose als je zwanger bent

Als je zwanger bent en je komt voor het eerst in aanraking met de parasiet, is er wel risico. Je kunt de besmetting met toxoplasmose overdragen op je ongeboren baby en dat kan gevaarlijk zijn. In het ergste geval kan het leiden tot een miskraam, doodgeboorte of aangeboren afwijkingen.

Lees ook: Dit mag je niet eten als je zwanger bent

Symptomen toxoplasmose

De meeste mensen merken weinig tot niets van een toxoplasmose-besmetting, maar soms kun je last hebben van de volgende griepachtige symptomen van toxoplasmose:

• vermoeidheid

• langdurige lusteloosheid

• lichte koorts

• vergrote lymfeklieren in je nek

• lichte spierpijn

Lees ook: Van aambeien tot zwangerschapsdementie: alle zwangerschapskwaaltjes waar je last van kunt krijgen

Toxoplasmose en zwanger?

Dit zijn geen overduidelijke symptomen die direct in de richting van toxoplasmose wijzen. Als je meerdere van de bovenstaande klachten hebt, is het verstandig om naar de huisarts te gaan voor controle. Zeker als je zwanger bent of zwanger wilt worden.

De tijd tussen besmet raken met toxoplasmose en het krijgen van de eerste ziekteverschijnselen (incubatietijd van toxoplasmose) is 10 tot 23 dagen.

Is toxoplasmose besmettelijk?

Je kunt besmet raken met toxoplasmose via de mond. Via besmette handen of voedsel kun je ongemerkt de toxoplasma-parasiet binnenkrijgen.

Wanneer huisarts inschakelen?

Het is lastig om zelf vast te stellen of je toxoplasmose hebt, omdat de symptomen griepachtige verschijnselen zijn. Als je zwanger bent of zwanger wilt worden en je hebt last van de griepachtige symptomen, neem dan contact op met je huisarts. Hij kan via een bloedonderzoek vaststellen of je toxoplasmose hebt of niet.

Als je besmet bent, schrijft de huisarts een antibioticakuur voor, waardoor de kans kleiner wordt dat de baby ook wordt geïnfecteerd. Door middel van extra echo's kan je baby extra in de gaten worden gehouden tijdens de zwangerschap. Dit zijn de standaardecho's die je krijgt.

Toxoplasmose tijdens de zwangerschap

Als je al eens (ongemerkt) bent besmet met toxoplasmose, heb je antistoffen en kan de parasiet je baby niet via de placenta bereiken. Loop je toxoplasmose voor het eerst op tijdens de zwangerschap, dan heeft dat voor jou weinig gevolgen. Wel kan de infectie gevaarlijk zijn voor je ongeboren baby.

Er is veertig procent kans dat de parasiet de placenta en je baby bereikt. Het risico dat je kind besmet raakt neemt toe van minder dan drie procent in het eerste trimester tot meer dan zestig procent aan het einde van de zwangerschap. Wel neemt dan de kans op ernstige symptomen later in de zwangerschap af.

Raakte je enkele maanden voordat je zwanger werd besmet? Ook dan is er een klein risico dat je baby geïnfecteerd raakt. Sommige experts raden daarom aan om zes maanden te wachten met zwanger worden als je weet dat je toxoplasmose hebt gehad.

Lees ook: Q-koorts en zwangerschap, dit zijn de risico's

Risico's van toxoplasmose voor je baby

De gevolgen van toxoplasmose hangen onder meer af van de fase van je zwangerschap waarin je de infectie oploopt. Hoewel de kans klein is, kan toxoplasmose in de eerste maanden leiden tot een miskraam of doodgeboorte.

Later in de zwangerschap is het risico op overlijden van de baby nog kleiner. Wel kan de ziekte aangeboren afwijkingen bij je kind veroorzaken, zoals schade aan het zenuwstelsel of oogafwijkingen. Ook is de kans op een vroeggeboorte groter. Dit zijn 3 signalen van vroeggeboorte.

Dit zijn de mogelijke aandoeningen die de baby kan oplopen:

• een waterhoofd

• een te klein hoofd

• verkalkingen in de hersenen

• ontwikkelingsstoornissen

• blindheid

• koorts

• bloedarmoede

• geelzucht

• lever- en miltvergroting

Als je baby pas later in de zwangerschap een toxoplasmose-infectie krijgt, kan het zijn dat hij te vroeg geboren wordt. Vaak zijn de gevolgen van de infectieziekte na de geboorte van je kind niet meteen zichtbaar. Op latere leeftijd kunnen die verschijnselen alsnog optreden en schade veroorzaken, vooral aan de ogen.

Behandeling van toxoplasmose

Meestal is behandeling van toxoplasmose niet nodig, omdat het vanzelf overgaat. Als je zwanger bent, moet je wel behandeld worden vanwege de risico's voor je ongeboren kind. Ook als je immuunsysteem minder goed werkt (bijvoorbeeld als je hiv hebt), moet je worden behandeld vanwege het gevaar voor complicaties. De huisarts schrijft je een antibioticakuur voor die ongevaarlijk is voor je ongeboren kind. Meer weten? Deze soorten antibiotica mag je slikken tijdens je zwangerschap (mits het onvermijdelijk is).

Lees ook: CMV-virus en zwangerschap, wat is het en hoe kun je het voorkomen?

Hoe kun je toxoplasmose voorkomen?

Tijdens je zwangerschap is het belangrijk om besmetting met de toxoplasma-parasiet te voorkomen. Deze adviezen helpen daarbij:

1. 01.

   Eet geen (half)rauw vlees. Dus geen filet americain, tartaar, rosbief of carpaccio. De parasiet kan niet tegen verhitting, dus zorg dat je rood vlees goed gaart, boven de 70 graden Celsius, voordat je het eet. Als je eten invriest, doe dit dan bij -12 graden Celsius en minimaal vier dagen lang om de parasiet te doden. Deze vleeswaren mag je wel eten tijdens je zwangerschap.

2. 02.

   Was keukengerei goed schoon. Heb je rauw vlees voorbereid? Maak snijplanken, messen en het keukenblad na afloop goed schoon met een heet sopje en was je handen goed na het koken.

3. 03.

   Was groente en fruit. Spoel groente en fruit goed af met water voordat je het gaat eten, vooral als het uit de moestuin komt. Als het in contact is geweest met besmette aarde, kun je ongezien eitjes binnenkrijgen. Lees hier meer over rauwe groenten en fruit tijdens je zwangerschap.

4. 04.

   Was regelmatig je handen. Vooral na het aanraken van rauw vlees, na het schoonmaken van de kattenbak en na tuinieren. Laat je kinderen goed hun handen wassen nadat ze in een zandbak hebben gespeeld.

5. 05.

   Verschoon de kattenbak niet zelf. De parasiet zit vooral in de darmwand van katten, waar hij eitjes kan leggen. Toxoplasmose kan in de poep van katten zitten. Verschoon daarom de kattenbak niet zelf. Als je het wel zelf moet doen, draag dan altijd wegwerphandschoenen en was na het verschonen je handen met water en zeep.

6. 06.

   Even niet tuinieren. Ook in zand en aarde kan de toxoplasmose-parasiet zitten, als het is vervuild met kattenpoep. Het is verstandig om niet te tuinieren tijdens je zwangerschap. Mocht je het niet kunnen laten, draag dan altijd handschoenen als je in de aarde of zand wroet.
   
   Potgrond kan namelijk risico's met zich meebrengen, vooral als het gaat om legionella en schimmels. Hieronder wat je moet weten:
   - Potgrond en compost kunnen besmet zijn met de legionella bacterie.
   - Deze bacterie kan een longontsteking veroorzaken (de zogeheten veteranenziekte).
   - Hoewel het risico relatief klein is, zijn zwangeren kwetsbaarder voor infecties, dus is voorzichtigheid geboden.

7. 07.

   Aai geen schapen en geiten. Ga je naar de kinderboerderij? Aai dan geen schapen en geiten en raak voer of stro niet aan. Naast katten kunnen ook schapen, geiten en varkens de parasiet bij zich dragen. Vooral in de lente, als er jonge geitjes en lammetjes worden geboren, is het risico groot. Heb je deze dieren toch aangeraakt, was dan daarna goed je handen met water en zeep.

Mag je katten aaien als je zwanger bent?

Veel zwangere vrouwen durven katten niet meer te aaien. Maar de toxoplasma-parasiet legt alleen eitjes in de ontlasting van de kat en die worden pas na 48 uur actief. Plus: als je al jaren met een kat in huis leeft, is de kans groot dat je al antistoffen in je lichaam hebt.

Kat in huis, wat nu?

Veel zwangere vrouwen maken zich zorgen omdat ze een kat hebben, maar je hoeft je kat absoluut niet weg te doen. Als je wat voorzorgsmaatregelen treft, is je kat geen risico voor je baby.

• Laat de kattenbak elke dag schoonmaken. De eitjes van de toxoplasma-parasiet worden pas na 48 uur besmettelijk, dus als je de bak elke dag goed schoonhoudt, is de kans op besmetting klein.

• Het verschonen kun je beter door iemand anders laten doen. Is dat niet mogelijk, draag dan wegwerphandschoenen en was je handen na afloop grondig. Hetzelfde geldt als je in de tuin hebt gewerkt of met een ouder kind in een zandbak hebt gespeeld: ook in zand en aarde kan de toxoplasma-parasiet voorkomen als het is vervuild met kattenpoep.

• Hou de kat weg van het aanrecht en de eettafel.

• Neem geen kitten in huis tijdens je zwangerschap of als je bezig bent met zwanger worden. Vooral jonge katten hebben toxoplasma-parasieten.

• Was je handen na het aaien. De kans dat de toxoplasma-parasiet in de vacht van een kat zit, is heel klein. Toch kan het geen kwaad om je handen goed te wassen nadat je je kat uitgebreid hebt geaaid, zeker als je daarna gaat eten.

Kun je toxoplasmose nog een keer krijgen?

Als je een keer toxoplasmose hebt gehad, ben je er daarna immuun voor. Ongeveer een kwart van alle mensen in Nederland heeft toxoplasmose gehad.

Lees ook: Listeria en zwangerschap: alles wat je moet weten

Bronnen: RIVM, Voedingscentrum