Wat is een bevallingstrauma?
Een trauma na de bevalling kan ontstaan als je tijdens je bevalling iets hebt meegemaakt dat je als levensgevaarlijk of op een nare manier overweldigend hebt ervaren. Bijvoorbeeld wanneer je lichamelijke of psychische grenzen zijn overschreden. Of wanneer je je ernstig zorgen hebt gemaakt over je baby of jouw eigen gezondheid.
Wat precies het bevallingstrauma veroorzaakt, is heel verschillend. En een spannende complicatie, ingreep (zoals een spoedkeizersnede) of stressvolle situatie is niet voor iedereen traumatisch. Als je na de bevalling last blijft houden van angst of andere psychische klachten, kan er sprake zijn van een bevallingstrauma. Het helpt om actie te ondernemen om de traumatische bevalling te verwerken.
Hoeveel vrouwen hebben een traumatische bevalling?
10 tot 20 procent van de moeders ervaart haar bevalling als traumatisch. 1 tot 3 procent van alle vrouwen die zijn bevallen ontwikkelt een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Dat zijn 2.000 tot 5.000 vrouwen per jaar. Bij PTSS heb je last van lichamelijke en psychische klachten door een traumatische ervaring.
Symptomen van PTSS na bevalling
Dit zijn de kenmerken van PTSS na een bevalling:
Herbeleving: onder andere nachtmerries, flashbacks, schrikreacties als iets je aan je bevalling herinnert
Vermijding: niets met het onderwerp bevallen te maken willen hebben
Negatieve stemming en gedachten
Hyperactivatie: onder andere een verhoogde alertheid, snel boos worden, concentratieproblemen, slapeloosheid
Ook als je deze klachten niet hebt, kun je je bevalling zo naar hebben gevonden dat het een traumatische ervaring is. Dit overkomt 20.000 tot 30.000 vrouwen per jaar.
Meer lezen: Het verschil tussen de babyblues/kraamtranen en PTSS
PTSS of postpartum depressie?
Doordat je zowel bij een postpartum depressie als PTSS last kunt hebben van somberheid, vermoeidheid, schuldgevoel en negatieve gedachten, worden die twee vaak met elkaar verward. Vrouwen of hun behandelaars denken dan dat ze depressief zijn, terwijl ze in werkelijkheid PTSS hebben gekregen door hun bevalling.
Dit onderscheid is belangrijk, omdat voor beide problemen een andere behandelmethode nodig is. Heb je met name last van angstklachten, zoals nachtmerries en schrikreacties, kun je niet naar je bevallingsfoto's kijken of zet je de tv uit zodra het over bevallen gaat? Dan is er waarschijnlijk sprake van PTSS. Je wilt een traumatische bevalling op een andere manier verwerken of behandelen dan een postpartum depressie.
Tips: hoe ga je als partner om met een postnatale depressie?
Oorzaken van een bevallingstrauma
Een bevalling die heftig verloopt kan voor een geboortetrauma en/of PTSS zorgen, maar dat hoeft niet. Het hangt ervan af hoe je het hebt ervaren en of je het naderhand zelf goed kunt verwerken. Andersom kan ook: tijdens een bevalling die goed is verlopen, kan de moeder zich toch heel onveilig hebben gevoeld.
Bij een Nederlands onderzoek waarbij vrouwen werd gevraagd naar de oorzaak van hun bevallingstrauma, werden deze drie redenen het meest genoemd:
Gebrek aan en/of verlies van controle
Angst voor de gezondheid of het leven van de baby
Intense pijn en lichamelijk ongemak
De communicatie en steun die een vrouw tijdens de bevalling ervaart, speelt een grote rol. Wanneer je het gevoel hebt niet gehoord te worden, geen goed contact ervaart met de mensen om je heen of niet volledig geïnformeerd bent over medische procedures, kan dit een onveilig gevoel geven. Vaak benoemen vrouwen met een traumatische bevalling dat ze zich machteloos, hulpeloos, moedeloos of in paniek hebben gevoeld.
Voorbeelden van een traumatische bevalling
Dit zijn voorbeelden van gebeurtenissen die een bevallingstrauma kunnen veroorzaken wanneer de moeder zich hierbij erg onveilig (machteloos, hulpeloos, in paniek) heeft gevoeld:
een onverwachte wending, zoals een spoedkeizersnede
medische complicaties zoals ernstig bloedverlies of een totaalruptuur
medische complicaties bij de baby, bijvoorbeeld vroeggeboorte met opname op een NICU
na de geboorte gescheiden worden van de baby vanwege medische complicaties
een opeenvolging van medische interventies, zoals vliezen breken, pijnmedicatie, weeënopwekkers en een vacuümpomp
overvallen worden door ondraaglijke pijn
het gevoel de controle/regie kwijt te zijn, weinig steun ervaren, niet begrijpen wat er gebeurt, niet betrokken worden bij beslissingen, tegen je wil handelingen moeten ondergaan.
Goed om te weten: Wat kun je doen om weeënpijn te verminderen?
Verhoogd risico op bevallingstrauma?
Vrouwen die voor of tijdens de zwangerschap psychische klachten hebben (gehad), een nare seksuele ervaring hebben gehad of al eerder een trauma of depressie hebben meegemaakt, lopen meer risico op een geboortetrauma en/of PTSS.
Als je van jezelf weet dat je gevoelig bent voor psychische klachten of extra risico loopt, is het goed om hier zo vroeg mogelijk aandacht aan te besteden. Ook als je voelt dat een oude angst of trauma kan opspelen. Bespreek dit met je verloskundige of huisarts en laat je adviseren over psychische begeleiding (zie ook verderop).
Was mijn bevalling traumatisch?
Negatieve gevoelens over je bevalling kunnen verwarrend zijn. Na een stressvolle bevalling krijgen veel vrouwen al snel te horen: 'Gelukkig is het goed afgelopen'. Of: 'Als de baby maar gezond is'. Maar je kunt vreselijk blij zijn dat je kind er is én je bevalling vreselijk hebben gevonden. Tegelijkertijd. Zelfs als anderen vinden dat jij een heel normale bevalling hebt gehad.
Hoe kun je een traumatische bevalling verwerken?
Hoe kom je over een bevallingstrauma heen? Wanneer de nare gevoelens niet overgaan, is het verstandig om er iets aan te doen. Wegdrukken van nare gevoelens maakt dat je op de lange termijn ook positieve gevoelens minder voelt. Hierdoor heb je meer kans om je vlak, somber of depressief te gaan voelen.
Een bevallingstrauma heeft een grote invloed op je relatie, de band met je kind, je zelfvertrouwen en je algemene welzijn. Bespreek met je verloskundige, gynaecoloog of de huisarts hoe het met je gaat. Zij kunnen je geschikte hulp adviseren.
EMDR voor verwerken traumatische bevalling
EMDR-therapie en cognitieve gedragstherapie zijn de meest onderzochte en bewezen effectieve behandelvormen om een traumatische bevalling te verwerken. Je kunt hiervoor terecht bij een psycholoog. Zoek bij voorkeur een psycholoog met kennis van de geboortezorg en ervaring met het behandelen van bevallingstrauma's. Het helpt wanneer je therapeut goed kan duiden wat er bij de bevalling is gebeurd en hoe je dit kunt ervaren.
Bevallingsverwerkingsspecialist
Voor gesprekscoaching, andere behandelvormen en soms ook EMDR kun je ook terecht bij een bevallingsverwerkingsspecialist. Vaak is dit een verloskundige die hiervoor een coachingsopleiding heeft gevolgd. Bevallingsverwerkingsspecialist is geen beschermd beroep, dus vraag goed naar de opleidingsachtergrond van de behandelaar of laat je adviseren door je verloskundige of huisarts. Op Verloskundigelifecoaches.nl en via Stichting Bevallingstrauma kun je ook zoeken naar hulpverleners.
Wat zelf doen om traumatische bevalling te verwerken?
Heb je iets ingrijpends meegemaakt tijdens je bevalling, dan is het goed om erover te praten. In de kraamweek kun je je hart luchten bij de kraamverzorgende of je verloskundige, en natuurlijk kun je er met je partner en andere dierbaren over praten. Bij de nacontrole na zes weken zal je verloskundige of gynaecoloog ook met je terugblikken op de bevalling.
Ook later kun je nog een gesprek aanvragen. Bijvoorbeeld om samen het verslag van je bevalling door te nemen, waarbij je uitleg krijgt en kunt vertellen hoe het voor jou was. Het kan helpen om dit eerst voor jezelf op te schrijven. Wat gebeurde er volgens jou? Wat werd er gezegd en gedaan? Hoe voelde je je? Wat deed je partner, hoe ging het met hem? Hoe ging het met je baby?
Vind je dat je verloskundige, gynaecoloog of personeel in het ziekenhuis jou tijdens je bevalling niet goed heeft behandeld, dan kun je tijdens het gesprek vertellen wat je vervelend hebt gevonden. Neem je partner of iemand anders mee naar het gesprek: het kan emotioneel of spannend zijn en misschien onthoud je daardoor niet wat er wordt gezegd. Mocht een gesprek niets opleveren, dan kun je ook een klacht indienen bij de betreffende praktijk of het ziekenhuis. Ze zijn verplicht om je klacht te behandelen.
Hoe gaat het met je partner?
Partners worden nog wel eens vergeten na een heftige bevalling, terwijl zij ook last kunnen krijgen van een bevallingstrauma en PTSS. De kans dat de partner een postpartum depressie krijgt wordt geschat op 5-10%. Daarnaast kan een onverwerkte bevalling ook bij je partner zorgen voor angst voor nog een zwangerschap of bevalling. Het is dus belangrijk voor jullie allebei om aandacht te besteden aan hoe je de bevalling hebt ervaren.
Lees ook: Postpartum depressie bij partners, dit zijn de signalen
Opnieuw zwanger na een bevallingstrauma
Soms realiseren ouders zich pas bij een volgende zwangerschap dat hun eerdere bevalling traumatisch was. En ook als je voor je bevallingstrauma in therapie bent geweest om het te verwerken, zul je bij een nieuwe zwangerschap waarschijnlijk niet zorgeloos naar de bevalling toeleven. Dit kun je doen om je zo goed mogelijk voor te bereiden op de geboorte van deze baby:
Ook tijdens de zwangerschap is EMDR of een andere behandelvorm voor bevallingstrauma vaak mogelijk. Vraag je verloskundige om advies. Een verloskundig coach kan je ook helpen bij angst voor de bevalling.
Zorg voor goede support tijdens de zwangerschap en de bevalling. Een caseload verloskundige of een kleine verloskundigenpraktijk heeft vaak meer ruimte voor persoonlijke aandacht en begeleiding op maat. Je kunt dan een vertrouwensband opbouwen en ze kan met je meedenken over wat belangrijk voor jou is om de bevalling aan te durven.
Je kunt ook een doula bij de bevalling vragen. Zij ondersteunt jou en je partner, ook bij de voorbereiding, en zorgt voor comfort en ontspanning.
Bereid je bevalling goed voor. Denk na over wat jij nodig hebt om het nog een keer aan te gaan. In een geboorteplan kun je opschrijven wat je belangrijk vindt bij de begeleiding. Vermeld in je geboorteplan je vorige ervaring, waar je bang voor bent en waarom, en wat je hierin gaat helpen/ondersteunen. Geef ook je specifieke wensen aan, zoals een badbevalling of een gentle sectio. Zorg dat je verloskundige of gynaecoloog achter jouw wensen staat of dat jullie tot een compromis komen dat voor jou helemaal goed voelt.
Doe (samen met je partner) een zwangerschapscursus gericht op omgaan met angst voor de bevalling. Denk aan een zwangerschapscursus met mindfulness of hypnobirthing.
Jouw lijf, jouw bevalling
Uiteindelijk gaat er maar één persoon over jou en je baby, en dat ben jijzelf. Veel aanstaande ouders zijn zich niet bewust van hun rechten bij de bevalling. Ze weten bijvoorbeeld niet dat je recht hebt op uitleg van medische handelingen en dat een zorgverlener ze alleen mag uitvoeren na jouw toestemming. Je mag dus ook nee zeggen, of vragen om meer tijd, uitleg of een alternatief. Overstappen naar een andere verloskundige of ziekenhuis is ook een optie.
Ook weten vrouwen vaak niet wat ze precies van de geboortezorg kunnen verwachten, waar richtlijnen toe dienen en waar ze op zijn gebaseerd. Op Vraagdevroedvrouw.nl vind je veel informatie die je kan helpen hier je eigen keuzes in te maken.
De stichting GeboorteBeweging helpt vrouwen die, bijvoorbeeld vanwege een eerder bevallingstrauma, bij hun bevalling willen afwijken van de richtlijnen. Je kunt er terecht voor advies over je rechten en hoe je hierover in gesprek kunt gaan.
Traumatische bevalling na obstetrisch geweld
Sommige vrouwen met een bevallingstrauma hebben obstetrisch geweld ervaren. Hiermee wordt grensoverschrijdend gedrag door een zorgverlener bedoeld. De GeboorteBeweging wil het taboe rond dit gevoelige thema doorbreken en voor meer openheid en begrip in de geboortezorg zorgen, onder meer met hun jaarlijkse actie #genoeggezwegen op social media. Als jij een dergelijke ervaring hebt, kan het je helpen om te lezen dat je niet de enige bent en dat er naar je wordt geluisterd.
Wettelijke stappen na een traumatische bevalling
Als jij vindt dat jij fysieke, mentale of materiële schade hebt geleden doordat een zorgverlener niet heeft gehandeld volgens de afspraken of de wet, kun je met hulp van een advocaat een civiele rechtszaak beginnen.
Denk je dat een zorgverlener de beroepsnormen heeft geschonden, dan kun je een klacht indienen bij het Regionaal Tuchtcollege. Op de website kun je lezen over welk soort klachten je hier een procedure kunt starten, hoe dat in z'n werk gaat en wat eventuele maatregelen kunnen zijn.
Leestip: Het boek Perfecte bevallingen bestaan niet van Diana Koster gaat onder meer over het verwerken van een bevallingstrauma
Bronnen: Geboortebeweging, Stichting Bevallingstrauma
