Werken tijdens zwangerschap

Veel mensen weten het niet, maar voor zwangere vrouwen gelden allerlei speciale regels op de werkvloer. Wat zijn je rechten tijdens de zwangerschap en wat moet je werkgever voor jou regelen?

Wanneer vertel je dat je zwanger bent

Veel zwangere vrouwen vertellen rond de twaalf weken (drie maanden) aan hun werkgever dat ze zwanger zijn. Ze hebben de termijnecho dan achter de rug. Ook is de kans op een miskraam na de eerste drie maanden veel kleiner. Later vertellen mag ook, maar je bent wettelijk verplicht om uiterlijk 3 weken voor het begin van je zwangerschapsverlof aan je werkgever te vertellen dat je zwanger bent.

Je werkgever heeft van jou een zwangerschapsverklaring nodig. Die kun je aan de verloskundige, gynaecoloog of huisarts vragen. In die verklaring staat de uitgerekende datum. Je werkgever moet die verklaring inleveren bij bijvoorbeeld het UWV, zodat je een uitkering krijgt als je met zwangerschapsverlof bent.

Vanaf het moment dat je werkgever op de hoogte is, heb je recht op de wettelijke bescherming die geldt tijdens zwangerschap en bevalling. Ook mag je onder werktijd naar afspraken bij de verloskundige of gynaecoloog.

Lees ook: Wanneer vertel je je baas dat je zwanger bent, dit zegt de wet

Waar heb je recht op?

Zwangere vrouwen hebben niet alleen recht op zwangerschapsverlof; tijdens de hele zwangerschap heb je extra rechten om er zeker van te zijn dat zowel jij als je ongeboren baby zo gezond mogelijk blijven.

1. Extra pauzes: Zwangere vrouwen hebben recht op extra pauzes tot maximaal een achtste van de werkdag. Dus werk jij acht uur op een dag? Dan krijg je een uur extra pauze als je daar behoefte aan hebt. Deze pauze wordt gewoon doorbetaald.
2. Werktijden: Ook heb je recht op regelmatige werktijden, je hoeft niet over te werken en je hoeft geen nachtdiensten te draaien. Hier heb je tot zes maanden na de bevalling recht op.
3. Overwerken: Als je wel moet overwerken (en jij vindt dit niet erg) dan mag je niet meer dan tien uur per dag werken. Ook mag je niet meer dan gemiddeld 50 uur per week werken in een periode van vier weken. Verspreid over zestien weken mag je nooit meer dan gemiddeld 45 uur per week werken.
4. Rustmomenten: Zwangere vrouwen hebben op hun werk ook recht op een rustige kamer met een bed of rustbank voor de nodige ontspanning. Ook hier heb je tot zes maanden na de bevalling recht op.
5. Kolven: Tot negen maanden na de bevalling heb je de mogelijkheid om tijdens werktijd je kind te voeden of te kolven. Je mag hiermee maximaal een kwart van je werktijd mee bezig zijn. Die tijd krijg je doorbetaald.Lees meer: Kolven op werk: dit zijn je rechten
6. Verloskundige: Als je tijdens je zwangerschap naar de dokter, verloskundige of gynaecoloog moet, mag je daar onder werktijd naartoe. Je krijgt voor de tijd die je weg bent gewoon salaris.

Zwangere vrouwen hebben dus veel rechten, maar niet iedere vrouw durft dit ook aan te kaarten bij haar werkgever. Misschien heb je last van een schuldgevoel en vind je het daarom moeilijk om een rustpauze aan te vragen. Probeer goede afspraken te maken met je werkgever en/of leidinggevende.

Lees ook: Wat kun je doen aan brandend maagzuur tijdens de zwangerschap?

Veilig werken

Als je zwanger bent, zul je je werksituatie goed onder de loep moeten nemen. Is je werkplek veilig en je werk niet te zwaar? Je werkgever is verplicht om ervoor te zorgen dat jouw gezondheid en die van je baby niet geschaad worden of gevaar lopen. Als je zwanger bent en je twijfelt over de veiligheid van je werkplek, kun je aan je werkgever om de RI&E (risico inventarisatie en –evaluatie) vragen. Hierin staat een inventarisatie van de specifieke risico’s voor werknemers tijdens de zwangerschap en de borstvoedingsperiode. Als jouw werkgever niet zo’n RI&E heeft, kun je om advies vragen bij de arbodienst, bijvoorbeeld op het arbeidsgezondheidskundig spreekuur. Je kunt ook je werkgever vragen om de arbodienst in te schakelen.

Als je werkplek te onveilig is of als je werk te zwaar is tijdens je zwangerschap, bespreek dit dan met je werkgever. Probeer dit zo snel mogelijk te doen, want het is – zeker tijdens je zwangerschap – beter om stressvolle situaties te voorkomen. Bovendien kan je baas ook op zoek naar een alternatieve werkplek of kijken of er ander werk voor je is. Als dat niet lukt, hoef je in het uiterste geval niet meer te werken en word je vrijgesteld. Je hebt dan recht op een Ziektewetuitkering.

Tip: Zwanger en ZZP’er? Je hebt recht op een ZEZ-uitkering

Waar moet je op letten?

Wanneer is een werkplek onveilig en wanneer is je werk te zwaar?

• Het is niet verstandig om tijdens je zwangerschap en de borstvoedingsperiode onder extreme kou of hitte te werken. Je bloeddruk kan dan snel dalen en de bloedvoorziening naar je baarmoeder kan afnemen.
• Tijdens je zwangerschap mag je niet worden blootgesteld aan schadelijk geluid. Met name je baby is nog gevoelig voor harde geluiden. Vanaf welke zwangerschapsmaand het gehoor van het ongeboren kind beschadigd kan worden, is niet precies bekend.
• Als je zwanger bent, ben je niet verplicht om onder overdruk te werken. Als je te abrupt terugkeert naar de omgevingsdruk, heb je een verhoogd risico op decompressieziekte.
• Je mag tijdens je zwangerschap niet worden blootgesteld aan sterke lichaamstrillingen of schokken. Je loopt daarmee risico op rugklachten en een verhoogd risico op vroeggeboorte en doodgeboorte. Je werkgever moet, als je hierom vraagt, tijdelijk voor ander werk zorgen.

Tillen: wat mag wel en wat niet?

Tijdens de hele zwangerschap moet je bukken, hurken, knielen en tillen zoveel mogelijk voorkomen. Is dit tijdens jouw werk bijna niet te voorkomen? Let dan op het volgende:

• Gedurende de hele zwangerschap:
  – Til zo min mogelijk. Alles wat je in één keer tilt, mag niet zwaarder zijn dan tien kilo.
  – Sta niet te lang achter elkaar. Dit geldt vooral voor het derde trimester van de zwangerschap.
• Vanaf de twintigste week van de zwangerschap:
  – Mag je maximaal tien keer per dag tillen.
  – Alles wat je tilt, mag maximaal vijf kilo wegen.
• Vanaf de dertigste week van de zwangerschap:
  – Mag je maximaal vijf keer per dag tillen en dit mag maximaal vijf kilo wegen.
  – Mag je niet meer dan één keer per uur hurken, knielen, bukken of staande voetpedalen bedienen.

Staand werken

Het is wettelijk geregeld dat je altijd even moet kunnen zitten als het werk het toelaat of als je hier behoefte aan hebt. Ook mag je niet verplicht worden om staande voetpedalen te bedienen.

Voorkom stress

Stress kan schadelijke gevolgen hebben voor jezelf en voor je baby. Heb je last van de werkdruk, overleg dan met je werkgever over hoe de werkdruk kan worden verminderd, of over de aanpassing van de rust- en werktijden.

Lees meer: Stress tijdens de zwangerschap, zo beperk je het

Werken met chemische stoffen

Sommige concentraties van chemische stoffen zijn gevaarlijk als je bezig bent om zwanger te worden, als je zwanger bent en als je borstvoeding geeft. Ze kunnen leiden tot onvruchtbaarheid, afwijkingen bij de baby, groeistoornissen of een miskraam. De chemische stoffen kunnen in je bloed terecht komen door inademen, inslikken of aanraken. Zorg dat je bij het werken met chemische stoffen zo hygiënisch mogelijk werkt. Vraag eventueel advies aan de huisarts of bedrijfsarts.

Werk je met een verpakt product, dan zie je op het etiket of er schadelijke stoffen inzitten. Op sommige producten staat het niet vermeld (geneesmiddelen en diergeneesmiddelen): informeer in dat geval bij je werkgever over gevaren bij het bereiden en toedienen. Bij te grote risico’s of onzekerheden ben je niet verplicht om met chemische stoffen te werken. Je mag in ieder geval niet verplicht worden om te werken met lood en loodwit.

Werken met straling

Of straling gevaarlijk is, hangt af van het soort straling. Straling van bijvoorbeeld beeldschermen en elektrische apparaten levert in het algemeen geen extra problemen op tijdens de zwangerschap. Zogenoemde ioniserende straling kan wel schade veroorzaken aan je baby, vooral in de eerste periode van je zwangerschap. Ioniserende straling komt voor in kerncentrales, röntgenkamers van ziekenhuizen en laboratoria.

Lees hier meer over schadelijke straling als je zwanger bent.

Werken met infectierisico

Heb je werk waarbij je in contact kunt komen met het rode hondvirus (Rubellavirus) of de toxoplasmoseparasiet (als je met katten werkt)? Dan ben je niet verplicht om deze werkzaamheden uit te voeren tijdens je zwangerschap, tenzij is aangetoond dat je voldoende antistoffen hebt.

Ook enkele andere infecties kunnen schadelijk zijn voor je ongeboren kind. Informeer hiernaar bij je werkgever of de arbodienst. Let vooral op als je met ziektekiemen of geïnfecteerde patiënten werkt of als je in de agrarische sector werkt en verhoogd risico loopt. Je kunt ook bij de brancheorganisatie informeren naar de risico’s. Zelf kun je de kans op een infectie verkleinen door zo hygiënisch mogelijk te werken. Tegen sommige infecties is ook vaccinatie mogelijk.

Lees meer: Deze kinderziektes zijn gevaarlijk tijdens de zwangerschap

Zwangerschapsdiscriminatie

Helaas heb je op sommige werkplakken last van zwangerschapsdiscriminatie. Dat is het benadelen van een werkneemster omdat ze zwanger is of net moeder is geworden. Een werkgever maakt zich schuldig aan zwangerschapsdiscriminatie als hij je ontslaat of als je contract niet wordt verlengd vanwege je zwangerschap. Als je solliciteert, mag je niet vanwege je zwangerschap worden afgewezen. Dat is bij wet verboden.

Ontslag tijdens zwangerschap

Hoewel het nog wel gebeurt, mag het niet: ontslagen worden tijdens je zwangerschap. Er zijn wel uitzonderingen: als je fraude pleegt, gewelddadig bent of je ernstig misdraagt. Dan mag je werkgever je wel ontslaan. Ook als de hele afdeling wordt opgeheven kun je tijdens je zwangerschap zonder werk komen te zitten. Tijdens je zwangerschapsverlof en je bevallingsverlof mag je nooit ontslagen worden. Dit geldt ook voor de eerste zes weken na je verlof.

Moet een contract worden verlengd?

Voor vrouwen met een tijdelijk contract kan het vervelend zijn, want een contract hoeft tijdens je zwangerschap niet te worden verlengd. Als je contract tijdens je verlof afloopt, is je werkgever niet verplicht om je een nieuw contract aan te bieden. Als je baas je geen nieuw contract aanbiedt, mag de reden nooit je zwangerschap of bevalling zijn. Mocht jij geen werk meer hebben tijdens je verlof dan houd je wel de volle zestien weken recht op doorbetaling. Daarna heb je recht op een WW-uitkering van het UWV.

Zwanger en ZZP’er

Ben je zwanger en heb je een eigen bedrijf of werk je als freelancer? Ook dan heb je recht op een uitkering tijdens je zwangerschapsverlof, net als vrouwen die in loondienst werken. Hier lees je een overzicht van alle rechten en plichten voor zwangere zelfstandigen.