Wat is mazelen?
Mazelen (morbilli) is één van de meest besmettelijke ziekten die er bestaan en wordt veroorzaakt door het mazelenvirus. Het virus is van mens op mens overdraagbaar en kan gevaarlijk zijn. In het ergste geval kunnen mensen aan deze ziekte overlijden. Deze kans is in Nederland ongeveer 1 op de 10.000 gevallen. De risicogroep hiervoor zijn: jonge baby's van moeders die niet gevaccineerd zijn en nooit mazelen hebben gehad, kinderen met een ernstig verminderde weerstand en zwangeren die niet gevaccineerd zijn en nooit mazelen hebben gehad.
In Nederland worden de meeste kinderen ingeënt tegen mazelen. Daardoor komt de ziekte in ons land niet veel meer voor.
INCUBATIETIJD*: zeven tot achttien dagen
SYMPTOMEN MAZELEN: verkoudheid (hoest, loopneus, oorontsteking), koorts, rode vlekjes op het lichaam, kleine witte vlekjes aan de binnenzijde van de wangen en rode waterige ogen.
IS MAZELEN BESMETTELIJK: ja, zeer besmettelijk
RISICO VOOR ZWANGEREN: ja, zij kunnen erger ziek worden van mazelen.
*De tijd die verstrijkt tussen de besmetting en de eerste symptomen.
kind besmet met het mazelenvirus.
Waarschuwing: Deze kinderziektes zijn gevaarlijk tijdens de zwangerschap
Hoe ontstaat de mazelen?
Het mazelen-virus is zeer besmettelijk en wordt verspreid door hoesten, niezen, lichamelijke aanraking of direct contact met besmet slijm uit de neus of mond. Het virus blijft in de lucht of op oppervlakten twee uur actief en besmettelijk. Mensen kunnen elkaar al besmetten vanaf vier dagen vóór de vlekjes beginnen. Ze blijven besmettelijk tot vier dagen nadat de vlekjes verschenen.
Wat zijn de symptomen van de mazelen?
De symptomen van de mazelen zijn bij een baby, kind en volwassenen hetzelfde:
-
verkoudheid (hoest, loopneus, oorontsteking)
-
(hoge) koorts
-
rode vlekjes op het lichaam
-
kleine, witte vlekjes aan de binnenzijde van de wangen
-
rode, waterige ogen
Het eerste teken van mazelen is meestal hoge koorts, die tien tot twaalf dagen na de besmetting opspeelt en vier tot zeven dagen aanhoudt. In de beginfase gaat dit meestal gepaard met een loopneus, hoesten, oorontsteking, rode waterige ogen en kleine witte vlekjes aan de binnenzijde van de wangen.
Na drie tot zeven dagen ontstaat huiduitslag. Meestal komen de vlekjes eerst achter de oren en verspreiden daarna over het hele lichaam. De vlekjes voelen ruw. Het lijkt wel op schuurpapier. Na zeven tot tien dagen verdwijnen ze weer.
Lees ook: Welke vlekjesziekten zijn er en hoe zie je het verschil?
Wat is het verschil tussen waterpokken en mazelen?
Het verschil tussen mazelen en waterpokken is dat bij waterpokken echt blaasjes ontstaan, bij mazelen zijn het vlekjes zonder blaasjes.
Is het mazelen-virus besmettelijk?
Mazelen is een zeer besmettelijke ziekte, die rond 1980 wereldwijd gemiddeld 2,6 miljoen levens per jaar eiste. Sinds 1976 kun je je kind laten inenten tegen de mazelen en de ziekte komt sindsdien in Nederland nauwelijks nog voor. Toch zijn er uitzonderingen. In de periode 1999-2000 waren er 2386 gevallen van mazelen. Vooral in de Bijbelbelt, een strook van Zeeland tot de Veluwe, waren veel mensen besmet met de mazelen. In die regio wordt vaak uit geloofsovertuiging niet gevaccineerd. Ook in 2013 en 2014 was er nog een uitbraak, vooral onder niet gevaccineerde, orthodox-protestantse schoolkinderen.
Wanneer huisarts inschakelen?
Neem altijd contact op met de huisarts als je twijfelt of je kind mazelen heeft. Het kan belangrijk zijn voor niet-gevaccineerde kinderen in je omgeving of jouw kind mazelen heeft. Bel meteen de huisarts of ga langs als je kind met mazelen:
-
erg ziek is
-
benauwd wordt, snel of anders gaat ademen
-
suf wordt
-
overgeeft
-
kreunt of blijft huilen
-
klaagt over hoofdpijn
Bel de huisarts als je kind met mazelen:
-
veel minder drinkt dan normaal (minder dan de helft van wat hij normaal drinkt)
-
oorpijn krijgt
-
veel gaat hoesten
-
weer koorts krijgt, terwijl de koorts eerder gedaald was.
Als je kind in contact is geweest met iemand die mazelen heeft, neem dan contact op met je huisarts als je kind niet is ingeënt met de BMR-vaccinatie* en/of als hij vlekjes krijgt in zijn gezicht met koorts en rode ogen.
*BMR-vaccinatie beschermt tegen bof, mazelen en rodehond. Kinderen krijgen de BMR-vaccinatie twee keer, met veertien maanden en als hij drie jaar is.
Tip: Het complete overzicht van alle vaccinaties (en welke bijwerkingen je kan verwachten)
Wat kun je tegen mazelen doen?
Er bestaan geen medicijnen tegen mazelen. Artsen schrijven soms antibiotica voor bij kinderen die er een andere infectie (met bacteriën) bij krijgen, bijvoorbeeld een oorontsteking of longontsteking. Zelf kun je op deze manier je kind helpen als hij de mazelen heeft:
-
Extra drinken: Als je kind koorts heeft, geef hem dan extra drinken. Als hij dat echt niet wil, kun je ook een waterijsje geven.
-
Dunne kleding: Het lichaam moet de warmte kwijt kunnen. Kies daarom voor dunne kleding die losjes om het lichaam zit. In bed is een laken vaak al voldoende. Als je kind het koud heeft of rilt, kun je hem tijdelijk extra toedekken.
-
Genoeg rust: Als je mazelen hebt, hoef je niet de hele dag in bed te liggen, maar zorg wel voor voldoende rust.
-
Paracetamol: Als het nodig is, kun je je kind paracetamol geven. Lees wel voor gebruik altijd de bijsluiter.
-
Meld de besmetting: Gaat je kind naar het kinderdagverblijf of naar school, laat het daar dan altijd weten als hij de mazelen heeft. Dan weten andere ouders ook dat kun kind mogelijk besmet is. Als er verder geen complicaties zijn, verdwijnen de klachten meestal binnen een week.
Mag je kind naar het kinderdagverblijf?
Vanwege een oplopend aantal besmettingen in maart 2024, heeft het RIVM de adviezen rondom mazelen aangepast. Een kind met mazelen mag op dit moment niet naar de kinderopvang. Ook broertjes en zusjes van kinderen met mazelen mogen niet naar het kinderdagverblijf tot de incubatietijd voorbij is. Actuele en volledige informatie vind je op de website van het RIVM. Mazelen is erg besmettelijk en kan vooral bij jonge kinderen tot ernstige complicaties leiden, zoals longontsteking en in het ergste geval sterfte.
Mag je kind naar het consultatiebureau?
Op het consultatiebureau komen veel baby's die nog niet zijn ingeënt tegen mazelen. Als jouw kind mazelen heeft, mag hij daarom niet naar het consultatiebureau. Ook broertjes of zusjes van kinderen met mazelen mogen dan niet op het consultatiebureau komen. Als je twijfelt of jouw kind mazelen heeft, kun je het beste even contact opnemen met het consultatiebureau. Zij kunnen met je overleggen wat het beste is om te doen.
Is mazelen gevaarlijk tijdens de zwangerschap?
Is het erg als je tijdens de zwangerschap in contact komt met een kind met mazelen? Volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) hangt dit af van je immuunstatus:
-
Ben je tegen de mazelen gevaccineerd of heb je zelf de mazelen gehad? Dan is er geen risico.
-
Ben je niet of niet volledig gevaccineerd tegen de mazelen, dan kan de huisarts binnen een week na de besmetting overwegen om antistoffen (immunoglobuline) te geven.
De meeste baby's zijn beschermd, omdat de moeder is gevaccineerd of mazelen heeft gehad. Ben je niet gevaccineerd en heb je nooit mazelen gehad? Dan moet je contact vermijden met mensen die mogelijk mazelen hebben. Heb je tijdens de zwangerschap toch contact gehad met iemand die mazelen heeft, bel dan je huisarts.
Tijdens de zwangerschap kan je je niet tegen de mazelen laten inenten, omdat het vaccin levend, verzwakt virus bevat. Het is niet honderd procent zeker dat dit onschadelijk is voor de ongeboren baby.
Risico's mazelen en zwanger zijn
Mazelen veroorzaakt bij het ongeboren kind geen afwijkingen. Wel kan het in zeldzame gevallen leiden tot een miskraam of een vroeggeboorte.
Valt mazelen binnen Rijksvaccinatieprogramma?
Sinds 1976 wordt er gevaccineerd tegen mazelen binnen het Rijksvaccinatieprogramma. Dat is gratis. Vóór de invoering van de mazelenvaccinatie kreeg bijna elk kind de ziekte, maar nu in Nederland de meeste kinderen worden ingeënt tegen mazelen, is dat een stuk minder. Het mazelenvaccin zit in een combinatievaccin, de BMR. De BMR-vaccinatie beschermt tegen bof, mazelen en rodehond. Kinderen krijgen de BMR-vaccinatie twee keer, met veertien maanden en drie jaar.
Mocht je vragen hebben over vaccinaties tegen mazelen en kinkhoest, dan kun je terecht bij de Twijfeltelefoon van het Erasmus MC.
In dit vaccinatie-dossier vind je een overzicht van alle vaccinaties en (mogelijke) bijwerkingen.
Uitbraak mazelen in Europa
Onlangs werd bekend dat er in Europa een recordaantal kinderen de mazelen heeft. In het eerste half jaar van 2018 kregen meer dan 41.000 kinderen deze ziekte, terwijl het jaarrecord van 2017 op 23.927 ligt. De oorzaak is volgens de VN-organisatie de daling in het aantal vaccinaties tegen het virus.
Op vakantie en nog niet ingeënt?
Ben je van plan om met je kind op vakantie te gaan naar een Europees land waar mazelen heerst en is je kind nog niet ingeënt tegen mazelen? Neem dan contact op met je huisarts of het consultatiebureau. Overleg met de arts of het verstandig is om naar dat gebied af te reizen en of je misschien je kind (iets) eerder kunt laten inenten. Lees meer over reisvaccinaties voor kinderen en welke je wanneer nodig hebt.
