Alles over tienerzwangerschap

Als je op jonge leeftijd zwanger raakt, komen er ineens veel grote verantwoordelijkheden op je af. Om ervoor te zorgen dat jij en je baby het straks zo goed mogelijk hebben, is het belangrijk om al tijdens de zwangerschap met een aantal zaken rekening te houden. Hier lees je alles over een tienerzwangerschap.

Wat is een tienerzwangerschap

Als je voor je twintigste zwanger bent, wordt dat een tienerzwangerschap genoemd. De zwangerschap kan gepland zijn, maar meestal is dit niet het geval. Dan is er dus sprake van een ongewenste zwangerschap. Als je op jonge leeftijd in verwachting raakt, verandert je leven enorm en komt er veel op je af. Je moet niet alleen met veel nieuwe dingen rekening houden, ook de directe omgeving speelt een belangrijke rol tijdens tienerzwangerschappen. Je krijgt met grote verantwoordelijkheden te maken en vanaf het moment dat je weet dat je zwanger bent, zul je rekening met je baby moeten houden.

Aantal tienerzwangerschappen in Nederland

Er zijn relatief weinig tienermoeders in Nederland. Met 3,2 moeders per duizend meisjes telde Nederland in 2015 de minste tienermoeders van de 28 EU-landen, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Belangrijke keuze

Zodra je ontdekt dat je ongepland zwanger bent geraakt, sta je voor een grote en belangrijke beslissing. Ga je het kind krijgen en zelf grootbrengen of maak je een andere keuze (zie andere mogelijkheden verderop)? Als je besluit moeder te worden, betekent dit dat je verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding van je kind bent tot hij 21 jaar is. Je krijgt te maken met gebroken nachten, opvoeding en als je kind ouder is, moet hij ook naar school. Je hele leven verandert na het krijgen van een kind.

Als je zelf nog een tiener bent en zwanger raakt, krijg je niet alleen te maken met een grote verantwoordelijkheid en veel veranderingen, maar ook met reacties uit je omgeving. Die kunnen vooral positief en steunend zijn, maar ook negatief. Je kunt tegen onbegrip en oordelen aanlopen en het kan zijn dat je omgeving denkt dat jij de zorg voor een baby niet aankunt. Het is belangrijk dat je steun krijgt van de mensen die dicht bij je staan, welke beslissing je ook neemt. Uiteindelijk ben jij degene die een keuze moet maken.

De mogelijkheden

Het helpt bij je keuze om erover te praten met mensen die je vertrouwt. Dat kunnen je ouders of andere familieleden zijn, maar ook de huisarts of een andere hulpverlener. Dit zijn de mogelijkheden als je zwanger bent geraakt:

De zwangerschap uitdragen en je kind zelf grootbrengen en opvoeden.
De zwangerschap uitdragen en je kind laten adopteren.
De zwangerschap uitdragen en je kind (voor kortere of langere tijd) onderbrengen in een pleeggezin.
De zwangerschap laten beëindigen: een abortus

Je besluit de baby te houden

Als je besluit om je kind te houden, betekent dit niet altijd dat je de opvoeding helemaal zelf mag regelen. Daarvoor moet je het ouderlijk gezag over je kind hebben, en dat krijg je pas na je achttiende. Ben je zestien of zeventien jaar, dan kun je een rechter vragen om je meerderjarig te verklaren en dan krijg je wel het ouderlijk gezag. Dat betekent dat je zelf verantwoordelijk bent voor de opvoeding en verzorging van je kind. Ben je jonger dan zestien of word je niet meerderjarig verklaard? Dan krijgt je kind een voogd. Dit kunnen je ouders zijn, schoonouders of een instantie.

De voogd neemt de belangrijke beslissingen over je kind, maar hoeft je kind niet zelf op te voeden. Dat kan de voogd aan iemand anders overlaten. Een voogd hoeft de zorg voor je kind ook niet te betalen.

Leestip: Hoe regel je voogdij en wat zijn de rechten en plichten van een voogd?

Je neemt een ander besluit

Wil je je kind niet zelf opvoeden of wil je de baby helemaal niet geboren laten worden? Dan zijn er meerdere mogelijkheden:

Adoptie
Als je geen abortus wilt, maar ook niet zelf voor je kind wilt zorgen, kun je voor adoptie kiezen. Afstand doen van je kind en hem door iemand anders laten grootbrengen, is een hele grote stap. Je krijgt als ouder(s) een verplichte bedenktijd van drie maanden als je besluit je kind te laten adopteren. Tijdens deze periode wordt je kind opgenomen in een pleegezin. Besluit je na drie maanden om toch voor je kind te willen zorgen, dan komt je kind zo snel mogelijk weer bij jou.Als je erover denkt om je kind te laten adopteren, kun je het beste contact opnemen met een FIOM-bureau of Siriz. Zij kunnen ervoor zorgen dat je wordt begeleid door een maatschappelijk werker, die helpt alles op een rijtje te zetten en te regelen. Ook kun je voor emotionele steun terecht bij mensen die bij deze organisaties werken. Lees meer over de verschillende vormen van adoptie en wat het verschil is tussen een open en gesloten adoptie.
Abortus
Als je besluit om je zwangerschap af te breken, is het belangrijk dat een arts zo snel mogelijk vaststelt dat je zwanger bent. Dit moet vanwege de wettelijk verplichte bedenktijd die geldt bij een abortus. Als je langer dan zestien dagen overtijd bent, geldt een bedenktijd van vijf dagen. Ben je zestien dagen of minder overtijd, dan kun je meteen een afspraak maken bij een abortuskliniek, zonder eerst naar de huisarts te moeten.De bedenktijd is ingevoerd om te voorkomen dat je een overhaaste beslissing neemt, waar je later spijt van hebt. Laat een abortus altijd jouw beslissing zijn en niet die van iemand anders. Een abortus is mogelijk tot 24 weken zwangerschap. Op de website van FIOM staat alle informatie over abortus.Er zijn verschillende methoden van abortus:
– Overtijdbehandeling: een overtijdbehandeling is het bewust afbreken van een zwangerschap in een vroeg stadium. Heb je onbeschermde seks gehad en wil je niet zwanger worden? Dan kun je binnen 72 uur een morning-afterpil nemen. Na die 72 uur is er nog tot vijf dagen na de seks de mogelijkheid om een pechspiraal te plaatsen. Dit is een gewoon spiraaltje, maar als het zo kort nadat je seks hebt gehad wordt geplaatst, is de kans klein dat een bevruchte eicel zich nestelt in de baarmoederwand. Blijk je toch zwanger te zijn na een morning-afterpil of pechspiraal, of was je voor beide opties te laat, dan kun je kiezen voor een overtijdbehandeling in het ziekenhuis of een abortuskliniek. Lees hier wat het precieze verschil is tussen zo’n behandeling en een abortus.
– De abortuspil: je kunt tot acht weken na je laatste menstruatie medicatie innemen om de zwangerschap te beëindigen. Die pil krijg je in een kliniek. Het zorgt ervoor dat de vrucht loskomt van de baarmoeder. Vervolgens moet je thuis nog een paar dagen lang een tablet in je vagina stoppen. Je kunt last krijgen van bloedverlies. Dit kan een paar dagen tot twee weken duren. Ook kun je je misselijk voelen en krampen hebben.
– Een zuigcurettage: tussen acht en twaalf weken na je laatste menstruatie kun je een zuigcurettage ondergaan. Je bent dan plaatselijk verdoofd of onder narcose. Via je vagina wordt een buisje in je baarmoeder gebracht, dat je baarmoeder leegzuigt. Je kunt daarna nog een paar dagen last hebben van (flinke) krampen en bloedverlies.
– Een operatie: vanaf twaalf weken na je laatste menstruatie kan de vrucht alleen nog met een operatie worden weggehaald. Je hebt na de ingreep wat langer de tijd nodig om te herstellen.

Dit moet je regelen voordat je baby komt

Kies je ervoor om de baby te houden? Dan moet je van alles regelen om je goed voor te bereiden op de bevalling, de kraamtijd en daarna.

Voogdij
Als je een baby krijgt terwijl je zelf nog minderjarig bent, wijst de rechtbank je kind een voogd toe. De voogd is verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding van je kind, neemt de beslissingen hierover en beheert het geld dat ervoor nodig is. In sommige gevallen kun je na je zestiende zelf de voogdij krijgen. Voogdij bij een tienerzwangerschap moet je aanvragen via de Raad voor de Kinderbescherming. Voor begeleiding en contact met andere tienermoeders zijn er verschillende praatgroepen verspreid door het land. Via stichting Fiom is te zien of data ook bij jou in de buurt is.
Het maken van afspraken met je school
Als je op jonge leeftijd in verwachting raakt, kan het lastig zijn om je middelbare school of studie af te ronden. Toch is het belangrijk om dit wel te doen, juist omdat je voor een kind gaat zorgen. Een afgeronde opleiding vergroot de kans dat je werk en een inkomen krijgt. Neem daarom tijdens de zwangerschap contact op met je decaan of studiebegeleider en stel samen een persoonlijk leerplan op.
Lees ook: Zwanger en school: hoe combineer je dat?
Nadenken over huisvesting
Je moet straks ergens kunnen wonen mét je baby: ook iets om goed over na te denken. Wil je het liefst bij je ouders blijven wonen? Of bij de ouders van je vriend? In beide gevallen is het belangrijk om van tevoren goede afspraken te maken over hoe jullie met jouw baby omgaan. Welke rol spelen opa en oma, hoe doen jullie het met oppassen, huisregels en geld?Vanaf je achttiende mag je zelfstandig wonen en een woning huren. Je kunt op zoek gaan naar een woning via een woningbouwvereniging of -stichting. Hiervoor geldt meestal een wachttijd, schrijf je dus zo snel mogelijk in. Ook kun je vanaf je achttiende in aanmerking komen voor huurtoeslag. De overheid betaalt een deel van jouw huur als je in verhouding te weinig inkomen hebt. Huurtoeslag vraag je aan via de Belastingdienst. Bekijk hier aan welke voorwaarden je moet voldoen om huurtoeslag te kunnen aanvragen.
Controle tijdens tienerzwangerschap
Om ervoor te zorgen dat je zwangerschap zo gezond mogelijk verloopt voor jou zelf en je baby, is het belangrijk om naar alle controles van de verloskundige te gaan. De verloskundige luistert door middel van een doptone naar het hartje van je baby en houdt zijn groei en ontwikkeling goed in de gaten. Tijdens de controles kun je ook advies krijgen over wat je zelf kunt doen om je zo goed mogelijk te blijven voelen. Ook kan een verloskundige signaleren wanneer er een verhoogd risico op complicaties ontstaat en je doorverwijzen voor medische behandeling als dat nodig is.
Lees hier hoeveel standaard controles en echo’s je gratis krijgt.
Voorbereiding op de bevalling.
Met je verloskundige bespreek je ook je wensen en mogelijkheden voor de bevalling. Je kunt haar hier alles over vragen. Als je tegen de bevalling opziet, kun je je zorgen met haar bespreken. Daarnaast is het verstandig om je een beetje in te lezen, zodat je weet wat je te wachten staat. Het boek Positief over Bevallen van Milli Hill is leuk geschreven, informatief en geeft een goed beeld van hoe een bevalling meestal gaat.Ook organiseren ziekenhuizen en verloskundigenpraktijken voorlichtingsbijeenkomsten waar je vaak gratis naartoe kunt, bijvoorbeeld over de bevalling en kraamtijd. Je kunt bij ziekenhuizen ook een rondleiding over de verloskunde-afdeling aanvragen, zodat je weet hoe een verloskamer eruitziet.

Meer weten? Een zwangerschapscursus volgen is dé manier om je voor te bereiden op wat er allemaal komen gaat. Er is keuze genoeg. Check dit overzicht.
Kraamhulp regelen
De eerste periode na de bevalling is voor de meeste moeders zwaar. Je moet herstellen van de bevalling én ineens 24 uur per dag voor je baby zorgen. De eerste acht dagen kun je hulp krijgen van een kraamverzorgster. Zij kan je met van alles helpen: van de verzorging van je baby en jou tot huishoudelijke klusjes. Ook houdt ze jouw herstel en de gezondheid van je baby in de gaten en ze leert je hoe jij je baby kunt verzorgen als zij weg is.Kraamzorg moet je zelf regelen en het is belangrijk om dat zo vroeg mogelijk tijdens de zwangerschap te doen (lees ook: Kraamzorg regelen, zo doe je dat). In sommige grote steden ben je met acht weken zwangerschap al aan de late kant om kraamzorg aan te vragen. Vraag bij je zorgverzekeraar na met welke kraambureaus ze samenwerken, zodat de kraamzorg wordt vergoed. Vervolgens meld je je telefonisch of online aan bij het kraambureau dat jou het meest aanspreekt.
Tip: zorgverzekering en zwangerschap in 2020: dit wordt er vergoed.
Babyuitzet regelen
Je hebt veel spullen nodig als je een baby krijgt. Denk aan een ledikant, een kinderwagen, een box en een autostoeltje. Dit is nog maar een kleine greep uit alle babybenodigdheden. Maak hier een lijst van en zoek uit welke spullen je kunt lenen of huren. In veel woonplaatsen kun je ook gratis tweedehands babyspullen en kleertjes krijgen bij een kraambank of kraamstichting. Hier vind je de complete babyuitzet-checklist.
Lees ook: Budgettips voor de babyuitzet.

Medische risico’s bij een tienerzwangerschap

Een tienerzwangerschap kan meer medische risico’s met zich meebrengen dan een zwangerschap bij een volwassen vrouw. Die risico’s zijn sterk afhankelijk van de leeftijd van de tienermoeder en de tijd tussen haar eerste menstruatie en de zwangerschap. Er zijn vooral verhoogde risico’s voor de (ongeboren) baby.

Laag geboortegewicht en vroeggeboorte
Tienermoeders hebben een verhoogde kans op een baby met een (extreem) laag geboortegewicht. Een baby is dan extra kwetsbaar in het begin en vatbaarder voor ziektes. Ook hebben baby’s met een laag geboortegewicht later meer kans op gezondheids- en ontwikkelingsproblemen.Waarom een (te) laag geboortegewicht vaker voorkomt bij tienerzwangerschappen is niet zeker, maar vermoedelijk heeft dit te maken met de leefstijl van tienermoeders. Ze hebben vaker ongezonde leefgewoontes en letten minder op gezonde voeding. Ook gaan ze tijdens de zwangerschap vaker door met roken en alcohol drinken.Een ongezonde leefstijl alleen kan het verhoogde risico op een laag geboortegewicht niet helemaal verklaren, want er zijn ook volwassen vrouwen die niet gezond leven tijdens hun zwangerschap. Dat het lichaam van een tiener gynaecologisch gezien nog niet volgroeid is, speelt ook een rol. Om dezelfde reden hebben tienermoeders ook een hoger risico op een vroeggeboorte. Lees hier alles over vroeggeboorte.
Zwangerschapsdiabetes
Iedere zwangere vrouw kan zwangerschapsdiabetes krijgen, maar bij tienermoeders met overgewicht is het risico het grootst. Is je BMI (Body Mass Index) hoger dan 27, dan zit je in deze risicogroep. Als zwangerschapsdiabetes niet op tijd wordt ontdekt, kan het leiden tot complicaties. Zo kan de baby veel te groot groeien of juist achterblijven in de groei. Ook kan het bloedsuiker van de baby na de geboorte te laag zijn.

Het verkleinen van de risico’s

Door naar de controles bij de verloskundige te gaan, kun je de meeste risico’s beperken. De verloskundige houdt onder meer je bloeddruk, de groei van je buik en de groei van je baby bij. Bij twijfel over jouw gezondheid of die van je baby kan de verloskundige je doorverwijzen naar een gynaecoloog. Je krijgt dan bijvoorbeeld een extra echo om te zien of de baby goed groeit.

Vooral bij heel jonge tienermoeders is het verstandig om wat vaker echo’s te laten maken. Mocht het nodig zijn, dan zal de verloskundige of gynaecoloog je extra medisch begeleiden om de zwangerschap en geboorte zo gezond mogelijk te laten verlopen.

Check hier hoeveel standaard echo’s je krijgt.

Dit is belangrijk na de bevalling

Aangifte geboorte: binnen drie werkdagen na de bevalling moet je kind worden aangeven bij de gemeente. Dit hoef je niet zelf te doen, ook de vader van je baby of je ouders kunnen dit doen. Hiervoor moeten ze wel een identiteitsbewijs meenemen. Ben je te laat, dan kun je een boete krijgen. De aangifte is belangrijk: alleen met een geboorteakte is je kind een wettige inwoner van het Koninkrijk der Nederlanden, én heb je recht op kinderbijslag. Checklist: aangifte geboorte bij de gemeente.
Erkennen van je kind: ook als je niet getrouwd bent, kan je vriend officieel het vaderschap op zich nemen. Zelfs als hij niet de biologische vader is. Dit heet het erkennen van het kind en de man die je kind erkent, is de juridische vader. Je kind kan dan ook zijn achternaam krijgen. Je kunt dit ook al tijdens de zwangerschap regelen. Als je niet getrouwd bent, moet jij schriftelijk toestemming geven zodat de vader je kind kan erkennen.
Ouderlijk gezag regelen: als je vriend je kind erkent, krijgt hij niet automatisch het ouderlijk gezag over het kind. Willen jullie samen jullie kind opvoeden? Dan kunnen jullie samen het ouderlijk gezag aanvragen bij de rechtbank. Jullie moeten daarvoor wel allebei meerderjarig (achttien of ouder) zijn.Lees meer: Gezamenlijk gezag over kind krijgen.
Consultatiebureau bezoeken: om de ontwikkeling en groei van je kind in de gaten te houden, is het belangrijk dat je regelmatig naar het consultatiebureau gaat. Hier krijgt je baby ook de benodigde inentingen. Na de geboorte komt een medewerker van het consultatiebureau bij je thuis om kennis te maken en meer uit te leggen.
Financiële bijdragen regelen: een kind kost veel geld. Daarom heeft de overheid allerlei financiële regelingen om je te helpen de kosten te betalen die horen bij het onderhouden van je kind. Zo kun je kinderbijslag, zorgtoeslag, huurtoeslag, kinderopvangtoeslag en een kindgebonden budget aanvragen. Op de site van het NIBUD vind je alles over financiële regelingen voor ouders.Tot je achttien bent ontvangen je ouders daarnaast kinderbijslag voor jou.Belangrijk: dit moet je (financieel) regelen als alleenstaande ouder.

Testament laten opmaken: het is misschien een ver-van-je-bed-show, maar toch is het belangrijk om dit te regelen. In een testament leg je onder meer vast wie er voor je kind gaat zorgen als jij er niet meer bent. Je kunt vanaf je zestiende een testament laten opstellen. Je moet hiervoor naar een notaris.

Meer weten? Lees ook: ‘Tienermoeder, hoe zit dat juridisch?’

Bron: CBS