Eerste trimester zwangerschap: dit staat je te wachten

Het eerste trimester van je zwangerschap

In het eerste trimester van je zwangerschap nestelt de bevruchte eicel zich in de baarmoeder. In de weken erna groeit dit embryo uit tot een foetus van 6,5 centimeter. Ook worden de placenta en de navelstreng gevormd. Jouw lijf faciliteert de groei, ontwikkeling en bescherming van je ongeboren baby, en daarvoor zijn grote aanpassingen nodig. Die worden geregeld door je hormonen en daarom wordt je hormoonhuishouding in het eerste trimester grondig gereorganiseerd.

Het eerste zwangerschapstrimester is de spannendste periode van de zwangerschap, omdat de kans op een miskraam dan het grootst is (tachtig procent van de miskramen gebeurt in het eerste trimester).

Wat merk je van de zwangerschap? En wat moet je in deze periode doen en regelen? De belangrijkste info over het eerste trimester lees je in dit artikel.

Hoe lang duurt het eerste trimester?

Een trimester is een periode van drie maanden. Het eerste trimester van je zwangerschap duurt van week 1 tot en met week 12. Maar vanaf wanneer tel je eigenlijk? Niet vanaf de dag van de conceptie, ook niet vanaf de dag dat je een positieve zwangerschapstest hebt, maar vanaf de eerste dag van je laatste menstruatie.

De eerste twee weken van het eerste trimester was je dus eigenlijk nog niet zwanger: pas in week 3 had je een eisprong en raakte je zwanger. Omdat veel vrouwen niet precies weten op welke dag ze zwanger werden, wordt de menstruatie als uitgangspunt genomen. Bij de termijnecho, die je verderop in het eerste trimester krijgt, wordt berekend hoe lang je precies zwanger bent en wanneer je uitgerekende datum is.

Check ook: Volg je zwangerschap van week tot week met onze zwangerschapskalender

Je hormonen in het eerste trimester

In het eerste trimester verandert er ontzettend veel in je lichaam. Alles staat in het teken van de ontwikkeling en bescherming van je zwangerschap, en dit wordt geregeld door je hormonen. Deze hormonen spelen in het eerste trimester een belangrijke rol :

• hCG: het zwangerschapshormoon, dat direct na de innesteling wordt afgescheiden door de bevruchte eicel en razendsnel stijgt. Het zorgt ervoor dat de menstruatiecyclus stopt en stuurt allerlei andere hormonen en processen aan die nodig zijn voor de zwangerschap.

• Oestrogeen: zorgt onder andere voor de groei van je baarmoeder, de aanleg van bloedvaten in en om de placenta en de groei van melkkanaaltjes en melkklieren in je borsten. Oestrogeen stijgt het sterkst in het eerste trimester.

• Progesteron: zorgt voor de innesteling, voorkomt het afstoten van het embryo en zorgt voor de toevoer van voedingsstoffen tot de placenta klaar is.

• Schildklierhormonen: belangrijk voor de aanleg van het centrale zenuwstelsel, het hart, de botten en organen van de baby.

Lees meer: Alle zwangerschapshormonen en hun functie

Symptomen tijdens het eerste trimester

Hoewel je in het eerste trimester aan de buitenkant meestal nog niet zoveel ziet, kun je de lichamelijke en hormonale veranderingen wél merken. Niet iedere vrouw merkt deze symptomen op, maar dit zijn de bekendste:

• Extreme vermoeidheid – je kunt de hele dag wel slapen en alles lijkt moeite te kosten.

• Misselijkheid – overgeven, een wee gevoel in je maag, en dat niet alleen 's ochtends: het kan de hele dag voorkomen. Lees hier tips die kunnen helpen tegen misselijkheid.

• Buikpijn – pijn in je onderbuik, die lijkt op menstruatiekramp. Soms met een beetje bloedverlies. Het kan je onzeker maken, maar meestal is het onschuldig en hoort dit bij de zwangerschap. Het kan duiden op de innesteling en/of het groeien van je baarmoeder.

• Pijnlijke borsten – een van de uiterlijke kenmerken waaraan je al vroeg kunt zien dat je zwanger bent: grotere borsten. Ook kunnen je borsten gespannen en pijnlijk aanvoelen.

• Een hogere hartslag – je maakt extra bloed aan tijdens de zwangerschap, dus je hart moet harder werken.

• Kortademigheid – het ademcentrum in je brein werkt anders tijdens de zwangerschap, waardoor het sneller zuurstoftekort signaleert. Je kunt daardoor ook sneller gaan ademen.

• Emotionele buien – van tranen 'om niks' naar diepe frustratie en grote blijdschap: je hormonen kunnen flinke stemmingswisselingen veroorzaken.

• Honger en 'gekke trek' – zwanger zijn kost veel energie, vandaar die eetbuien en cravings. Waarschijnlijk laat je lichaam je met intense trek in bijvoorbeeld zuivel of vlees weten dat het naar bepaalde voedingsstoffen verlangt, zoals vitaminen, calcium of eiwitten.

• Vaak plassen (soms blaasontsteking) – doordat je bloedvolume stijgt, moeten je nieren meer vocht verwerken en plas je vaker. Daarbij is er door je groeiende baarmoeder ook minder ruimte voor je blaas.

• Verstopping en/of een opgeblazen gevoel – door het hormoon progesteron gaan je darmen langzamer werken en hou je meer vocht vast.

• Aankomen – in het eerste trimester komen vrouwen nul tot twee kilo aan. Het gewicht zit 'm in het vocht dat je vasthoudt, je slaat wat meer vet op en de baarmoeder en placenta groeien (de baby weegt met twaalf weken nog maar zo'n 20 gram). Sommige vrouwen vallen eerst juist af, doordat ze misselijk zijn en vaak overgeven.

Er zijn ook minder bekende vroege zwangerschapssymptomen. Hier vind je ze allemaal op een rij, mét uitleg: De eerste symptomen van de zwangerschap

Wat gebeurt er met de baby in je buik?

Je kunt het haast niet bijbenen met je hoofd, zoveel gebeurt er het eerste trimester in je buik. Er ontstaat een zygote (bevruchte eicel), die zich al delend via de eileider richting de baarmoeder verplaatst en daar innestelt. Daar vormen de buitenste cellen de placenta en de vliezen, en de binnenste cellen ontwikkelen zich tot een embryo.

Eerst is het embryo een platte schijf met drie lagen (de kiemschijf), die ieder zullen uitgroeien tot andere organen. Als het embryo 3 weken oud is (dus als je 5 weken zwanger bent) lijkt het een beetje op een kikkervisje, met een klein staartje. De basis van de hersenen en ruggengraat worden aangelegd en in dezelfde periode ontstaan het hartje en de bloedsomloop. Op een echo is een kloppend hartje vanaf 6 weken te zien.

In week 6 en week 7 krijgt het embryo de contouren van een gezichtje en vier knopjes aan de romp, die groeien de weken erna uit tot kleine armpjes en beentjes. Na 9 weken is het staartje verdwenen en zijn er minuscule vingertjes en teentjes te zien, waar eerst nog zwemvliesjes tussen zitten. Die verdwijnen bij week 10. De vitale organen groeien en er ontstaan botten en kraakbeen. De foetus (het heet nu geen embryo meer) lijkt steeds meer op een minimensje en de geslachtsorganen zijn al aanwezig. Aan het eind van het eerste trimester zitten alle belangrijke organen en lichaamssystemen op hun plaats. De meest kwetsbare fase van de zwangerschap is voorbij.

Met 12 weken is ook de placenta helemaal ontwikkeld en regelt die de aanvoer van zuurstof en voedingsstoffen, en de afvoer van afvalstoffen. Ook neemt de hoeveelheid vruchtwater – dat je baby warm houdt en beschermt – toe. Je kunt nu waarschijnlijk aan je buik zien dat je zwanger bent.

Lees meer: Alle stappen van de ontwikkeling van een embryo

Checklist: dit moet je doen en regelen in het eerste trimester

Je hoeft heus niet onmiddellijk in de regelmodus te schieten, zodra je een positieve zwangerschapstest hebt. Laat het idee dat je zwanger bent rustig een beetje landen. Weet ook dat een zwangerschap van alles kan losmaken bij jezelf en je partner. Misschien voelt het heel onwerkelijk. Je kunt superblij zijn, maar tegelijkertijd ook bezorgd of angstig, want zal het goed gaan en kun je het allemaal wel? Al die gevoelens en gedachten zijn normaal en kunnen ook verschillen bij jou en je partner.

Tijdens het eerste trimester zijn er enkele dingen die je moet of kunt doen en regelen. Sommige kunnen wachten, bij andere is meer haast. Hier een handige checklist:

1. 01.

   Foliumzuur slikken. Deed je dat nog niet, begin er dan zo snel mogelijk mee. Foliumzuur is voor in het eerste trimester erg belangrijk, omdat het een rol speelt bij de ontwikkeling van het centrale zenuwstelsel van de baby en de groei van de placenta. Het verkleint de kans op aangeboren afwijkingen zoals een open ruggetje en schisis.

2. 02.

   Vitamine D slikken. Het advies tijdens de hele zwangerschap is dagelijks 10 microgram vitamine D. Dit is nodig voor de groei van de botten van je baby en kan de kans op zwangerschapsdiabetes verkleinen.

3. 03.

   Uitgerekende datum bepalen. Wanneer komt je baby? Dat is vast een van de eerste dingen die je wilt weten. Hier vind je een handige rekentool.

4. 04.

   Een verloskundigenpraktijk zoeken. Je kunt de praktijk bellen die het dichtst in de buurt is, maar als je keuze hebt is het verstandig om eerst even websites te vergelijken. De werkwijze kan per praktijk verschillen en het is belangrijk dat de zorg die je krijgt zo goed mogelijk bij je past. Heb je (eventueel na een telefoontje) een goed gevoel bij een praktijk, meld je dan meteen aan, om te voorkomen dat er geen plek meer is.

5. 05.

   De huisarts inlichten. Je kunt telefonisch doorgeven dat je zwanger bent, zodat dit in je dossier komt. Mocht je medicijnen nodig hebben, dan is het belangrijk dat de huisarts weet dat je zwanger bent. Lees hier meer over medicatie tijdens de zwangerschap. 

6. 06.

   De intake bij de verloskundige. Die vindt meestal rond 7 weken plaats, je krijgt hiervoor een afspraak als je je aanmeldt bij de praktijk. Dit gebeurt er tijdens deze eerste controle.

7. 07.

   Gezond leven. Eet gevarieerd en zoveel mogelijk verse, onbewerkte producten en voldoende groente en fruit. Voor je eigen weerstand en energie, maar uiteraard ook voor je groeiende baby. Tip: vezelrijke voeding helpt verstopping door zwangerschapshormonen te voorkomen. Hier lees je alles over voeding tijdens de zwangerschap.

8. 08.

   Babynamen verzinnen. Tuurlijk, je kunt ook later nog een naam kiezen voor je baby. Maar je mag er nu best al over nadenken als je dat leuk vindt. Lees deze tips bij het kiezen van de juiste babynaam.

9. 09.

   Het grote nieuws vertellen. Veel aanstaande ouders wachten daarmee tot na het eerste trimester, maar misschien wil jij het je dierbaren alvast laten weten. Zo kun je dat origineel aanpakken. Wanneer vertel je het op je werk en wie moet je nog meer inlichten? Hier lees je tips en adviezen.

10. 010.

    De eerste echo. In het eerste trimester krijg je de termijnecho, als je 10 tot 13 weken zwanger bent. Hierbij wordt aan de hand van metingen van je baby bepaald hoe lang je precies zwanger bent en wat de uitgerekende datum is. Ook wordt gekeken naar het hartje, en of er misschien een meerling in je buik zit. Hier lees je meer over alle echo's tijdens de zwangerschap

11. 011.

    De NIPT. Vanaf 10 weken kun je de NIP-test laten doen. Dit is een bloedtest om te onderzoeken of er aanwijzingen zijn dat je baby down-, edwards- of patausyndroom heeft. Je verloskundige geeft je hier informatie over.

12. 012.

    Kraamzorg. Zodra je de termijnecho hebt gehad, kun je kraamzorg regelen. Kraamzorgbureaus willen graag je uitgerekende datum weten, daarom kun je dit pas doen na de termijnecho. Al lijkt de bevalling nog heel ver weg, wacht niet te lang met je inschrijven. Het komt nog weleens voor dat er te weinig plek is als je dit uitstelt.

13. 013.

    Erkennen. Tegenwoordig duurt het gemiddeld vier maanden voordat je een afspraak kunt maken om je kind te erkennen. Dit dient daarom zo snel mogelijk ingepland te worden, indien je niet gehuwd bent.

Doe dit niet tijdens het eerste trimester

In het eerste trimester ontwikkelt een baby zich razendsnel en worden het centrale zenuwstelsel en alle organen aangelegd. Hoewel je een miskraam of aangeboren afwijkingen niet kunt voorkomen, zijn er wel dingen die je uit voorzorg het beste kunt vermijden, omdat ze schadelijk kunnen zijn voor je baby:

• Sigaretten, alcohol en drugs. Ook in het eerste trimester, als de placenta nog niet is ontwikkeld, kan dit een schadelijke invloed hebben op de zwangerschap. Lees meer: Stoppen met roken als je zwanger bent.

• Bepaalde medicijnen mag je niet gebruiken. Gebruik je medicatie, overleg dan zo snel mogelijk met je arts of je dit tijdens de zwangerschap kunt blijven doen. En zo niet: hoe je hier op een verstandige manier mee kunt stoppen. Wil je medicatie gaan gebruiken, check dit dan ook eerst bij je verloskundige of de huisarts. Lees ook: Mag je paracetamol als je zwanger bent?

• Sommige voedingsproducten mag je niet eten, omdat er schadelijke bacteriën in kunnen zitten. Bijvoorbeeld rauwe vis, rauw vlees en rauwmelkse kaas. Ook te veel vitamine A kan schadelijk zijn. Deze voedingsproducten kun je beter laten staan als je zwanger bent.

• Kattenbak verschonen en tuinieren. In kattenpoep kan een bacterie zitten die de infectieziekte toxoplasmose kan veroorzaken. Dit kan gevaarlijk zijn voor de baby. Deze bacterie kan ook in de moestuin zitten. Lees meer: Dit zijn de risico's van toxoplasmose, plus hoe je besmetting kunt voorkomen.

• De sauna. De hitte van de sauna zou met name in het eerste trimester schadelijk kunnen zijn voor de ongeboren baby. Artsen adviseren de sauna zeker de eerste 14 weken te mijden.

• Massage. Ook een zwangerschapsmassage wordt in het eerste trimester afgeraden, omdat daarbij afvalstoffen vrijkomen en die mogelijk schadelijk zijn voor de baby.

Bronnen: Deverloskundige.nl, Thuisarts.nl